رساله آیت الله محمد بهبهانی صفحه 317

مسئله 2355- اگر دو نفر گنجی پیدا کنند که قیمت آن به صد و پنج مثقال نقره یا پانزده مثقال طلا برسد بر هیچ یک از ایشان خمس واجب نیست مگر در صورتی که سهم هر یک به حد نصاب برسد.

مسئله 2356- اگر یک گنج را به تدریج بیرون آورد چنانچه مجموع آن به قدر نصاب است باید خمس آنرا بدهد اگر چه آنچه در هر مرتبه بیرون می آورد به حد نصاب نباشد.

4- مال حلال مخلوط به حرام

مسئله 2357- مال حلال مخلوط به حرام شش صورت دارد: اول- اینکه مقدار و مالک آن معلوم باشد در اینصورت باید مقداری که معلوم است به صاحبش برساند. دوم- آنکه مقدار معلوم و مالک در عدد غیر محصور مجهول باشد در اینصورت به عنوان مظالم به حاکم شرع برساند یا با اجازه حاکم شرع در مصرف فقرائ صرف نماید.

سوم- اینکه مقدار حرام مجهول باشد و لکن نداند کمتر از خمس است یا زیاده بر آن و مالک او مجهول باشد در اینصورت با حاکم شرع باید مصالحه نماید. چهارم- با فرض مزبور (کمتر یا زیادتر از خمس) مالک معلوم باشد در اینصورت با مالک باید مصالحه نماید و رضاء او را تحصیل نماید. پنجم- اینکه مقدار حرام مجهول باشد و نداند که کمتر از خمس یا زیاده یا مساوی آنست و مالک مجهول باشد در اینصورت خمس تحلیل باید اخراج شود. ششم- با فرض مذکور مالک معلوم باشد در این صورت باید با مالک مصالحه کند و دور نیست در این مورد اکتفاء نماید به دادن پنج یک مال

به مالک معلوم و اقوی اینکه مصرف خمس تحلیل اختصاص به سادات ندارد.

مسئله 2358- اگر مال حلال یا مال حرام به طوری مخلوط شود که شخص نتواند آنها را از یکدیگر تشخیص دهد و صاحب مال حرام و مقدار آن هیچ کدام معلوم نباشد باید خمس تمام مال را بدهد و بعد از دادن خمس بقیه مال حلال میشود و این خمس تحلیل است و بقیه مال چنانچه ارباح مکاسب باشد پس از اخراج مخارج سال آنچه زیاد بیاید خمس آن را باید بدهد.

مسئله 2359- اگر مال حلال با حرام مخلوط شود و شخص مقدار حرام را نداند ولی صاحبش را بشناسد باید یکدیگر را راضی نمایند و چنانچه صاحب مال راضی نشود در صورتی که شخص بداند چیز معینی مال او است و شک کند که بیشتر از آن مال او است یا نه باید چیزی را که یقین دارد مال او است به او بدهد و احتیاط مستحب آنست که مقدار بیشتری را که احتمال میدهد مال او است به او بدهد.

مسئله 2360- اگر خمس مال حلال مخلوط به حرام را بدهد و بعد بفهمد که مقدار حرام بیشتر از خمس بوده بنا بر احتیاط واجب مقداری را که میداند از خمس بیشتر بوده از طرف صاح آن صدقه بدهد.

مسئله 2361- اگر خمس مال حلال مخلوط به حرام را بدهد یا مالی که صاحبش را نمیشناسد به نیت او صدقه بدهد. بعد از آنکه صاحبش پیدا شد هر گاه آنچه را داده قبول نکند بنا ب احتیاط واجب باید به مقدار مالش به او بدهد اگر چه آنچه به حاکم شرع