رساله آیت الله محمد بهبهانی صفحه 449

مسئله 3317- جستجو و تفحص لازم نیست که از جانب حاکم شرع باشد بلکه هر کس بعد از رجوع به حاکم و امرا و در مدت چهار سال از غایب تفحص کند اگر چه زن و خویشان او باشند کفایت میکند.

مسئله 3318- مدت تفحص و جستجو چهار سال است و لازم نیست که در تمام این مدت بطور اتصال جستجو کنند بلکه مانند تعریف لقطه که یکسال است کفایت میکند که در جاهای عمومی و پر جمعیت بپرسند بطوری که در عرف گفته شود که در آن مدت از او جستجو کرده اند.

مسئله 3319- لازم نیست که در تمام کشورها و شهرها جستجو کنند به محض امکان عقلی و احتمال بعید پس به این احتمالات نباید اعتناء کرد بلکه کافی است جستجو در جاهائی که بیشتر احتمال بودن او باشد.

مسئله 3320- اگر معلوم شود شخص مفقود تا فلان وقت در شهر معینی بوده و بعد از آن از حال او بی خبر باشد اولا باید در ان شهر به قدر متعارف در جاهای عمومی و بازارها و مسافرخانه ها و بیمارستانها جستجو نمایند و جستجوی کامل لازم نیست و سزاوار است که شغل مفقود را ملاحظه و از ارباب شغل و صنعت او بپرسند مثلا اگر تاجر بوده از تجار بازار و کسبه جستجو کنند و همچنین سائر اصناف و اگر از مرگ و زندگی او اثری در آنجاها نیابند و به حسب قرائن احتمال ندهند که به جای

دیگر رفته باشد لزوم جستجو در باقیمانده چهار سال ساقط است، لکن زن باید تا آخر چهار سال صبر کند به خلاف آنکه احتمال دهد که بجای دیگر رفته، پس اگر تمام سمت ها در احتمال متساوی باشد باید در آن جهات و اطراف نیز جستجو کنند و تفحص در تمام شهرها و دهات جدا جدا لازم نیست؛ بلکه کافی است جستجو در شهرهای مشهور و پر جمعیت با رعایت نزدیک بودن به محل اقامت او و به همان سمت اکتفاء کنند. بخصوص اگر احتمال رفتن او به جای دیگر بعید باشد و اگر معلوم شود که در مملکتی مثل هند یا عراق یا ایران بوده یا آنکه مسافرت به آن مملکت نموده و بعد از او خبری نرسیده کفایت میکند که در مدت چهار سال در شهرهای مهم و معروف آن مملکت جستجو کنند و اگر به قصد شهر معینی سفر کرده مثل آنکه عراقی سفر خراسان را در نظر داشته کفایت میکند جستجوی از او در شهرهای بین راه و مقصد که خراسان باشد و لازم نیست جستجو در شهرهای دور و سائر راهها.

مسئله 3321- اگر معلوم باشد که جستجوی از مفقود به کلی بی فایده است و از پیدا شدن او ناامید و مأیوس باشند ظاهر سقوط وجوب است و همچنین اگر در اثناء جستجو مأیوس شود میتواند در هر دو صورت اکتفاء نماید به مجرد گذشتن چهار سال در جواز طلاق زن و شوهر کردن او.

مسئله 3322- در جائی که دسترسی به حاکم شرع نداشته باشد با بودن وکیل حاکم شرع یا کسی که از طرف حاکم اجازه در امور حسبیه

دارد دور نیست بتوان به رجوع به او اکتفائ نمود و اگر وکیل یا مأذون از طرف حاکم شرع نباشد ظاهرا میتوان اکتفاء به رجوع به عدول مومنین نمود.

طلاق رجعی و بائن

مسئله 3323- کسی که زنش را طلاق رجعی داده حرام است او را از خانه ای که وقت طلاق دادن در آن خانه بوده بیرون کند ولی در بعضی از مواقع چنانچه کتب مفصله بیان شده بیرون کردن او اشکال ندارد و نیز حرام است زن برای کارهای غیرلازم از آن خانه بیرون رود.