رساله استفتائات (منتظری) جلد 3 صفحه 176

معاملات، تأسیسی یا امضایی است؟

«سؤال 3246» آیا قراردادهای مشارکتی، مانند مضاربه، مزارعه، مساقات و ... امضایی بوده یا تأسیسی اند؟

جواب: معمولًا معاملات، اموری است که ضرورت های اجتماعی در عرصۀ اقتصاد، آن ها را ایجاب کرده است و شارع مقدس با توجه به احاطۀ کاملی که به تمام مصالح و مفاسد بشر دارد، بخش عمده ای از آنها را امضا یا تصحیح کرده و برخی را فاسد و ممنوع شمرده است؛ از این رو مشروعیت هر گونه معامله و قراردادی منوط به عدم ثبوت منع و ردع شرعی نسبت به آن بوده و به تعبیری عدم مخالفت آن با اصول و قواعد شرعی است.

ملکیت موقت در خرید و فروش

«سؤال 3247» در خرید و فروش، آیا دوام مالکیت مشتری و بایع نسبت به مبیع و ثمن به اقتضای ذات بیع و شرا است، یا این که مقتضای اطلاق آن می باشد به نحوی که اگر خلاف دوام شرط شود، مخالفت با مقتضای ذات معامله نشده است؟

جواب: ملکیت یک امر تکوینی غیر قابل تغییر نیست، بلکه یک امر اعتباری عقلایی بوده و تابع اعتبار عقلاست و بیع و شرا برای نقل ملکیت و تبادل مالکین است. و هرچند متعارف بین عقلای جهان تا حال، ملکیت مطلقۀ مالکین است و اطلاق بیع و شرا منصرف به ملکیت مطلقۀ طرفین می باشد، ولی به نظر می رسد اگر ملکیت موقت بر حسب نیازها، نسبت به عین و ذات، معمول و معتبر شود نزد عقلا، دلیلی بر فساد آن نداریم؛ مثلًا یک ساختمان در هر سال شش ماه معیّن مال زید باشد و از آن بهره ببرد و شش ماه دیگر مال عمرو باشد.

«سؤال 3248» آیا نظام اجارۀ کار و دستمزد ساعتی از نظر اسلام مطلوب است

و یا نظام مشارکتی (همچون مساقات، مضاربه، مزارعه و ...) که کارگر را در سود عادلانه شریک می سازد؟