- مقدمۀ ناشر: 1
- [ملاک اجتهاد] 2
- اجتهاد و تقلید 2
- ضرورت تقلید 3
- شناخت اعلم 5
- کیفیت کشف فتوای مجتهد 6
- تقلید در امر رؤیت هلال 7
- راه کسب اجتهاد 8
- محدودۀ فتوای مجتهد 8
- تجزی در اجتهاد 9
- تقلید از فالاعلم 10
- تقلید در غیر احکام 10
- شرایط مجتهد 10
- اصطلاحات توضیح المسائل 11
- [رطوبت مُسریه] 13
- مسائل نجاست و طهارت 13
- منی 14
- بول و غائط 14
- خون 15
- مردار 15
- کافر 16
- احکام متفرقۀ نجاسات 21
- عرق جنب از حرام 21
- برطرف شدن عین نجاست 24
- آب کُر 24
- احکام طهارت 24
- غایب شدن مسلمان 25
- موارد شک در طهارت 25
- احکام تخلی 27
- وسواس در طهارت و نجاست 28
- طهارت و نجاست مسجد 30
- [أحکام وضو] 31
- کیفیت وضو 31
- کیفیت مسح 33
- موالات در وضو 33
- موانع موجود در اعضای وضو 34
- غصبی نبودن آب 35
- موارد وجوب وضو 36
- وضوی ارتماسی 36
- احکام غسل 37
- تیمم 37
- استمناء 39
- احکام حیض 40
- احکام استحاضه 45
- احکام میّت 47
- [نوشتن آیات قرآن و دعا بر کفن] 47
- نبش قبر 47
- احکام شهید 49
- نماز میّت 51
- نماز وحشت 51
- [احکام نماز] 52
- مسائل نماز 52
- رابطۀ خدا با بندگان 52
- اوقات نماز 53
- نمازهای مستحبی 55
- پوشش در نماز 56
- احکام قبله 56
- تکبیره الاحرام 58
- [واجبات نماز] 58
- اذان و اقامه 58
- قرائت 59
- سجده 62
- ذکر 64
- تشهد 64
- سلام 64
- قنوت 65
- تسبیحات اربعه 66
- تعقیبات نماز 67
- مبطلات نماز 67
- موارد جواز شکستن نماز 67
- [خلل در نماز] 67
- شکیات نماز 68
- نماز احتیاط 68
- سجدۀ سهو 68
- [نماز مسافر] 71
- وطن 71
- اعراض از وطن 72
- قصد اقامت 72
- دائم السفر 75
- [احکام نماز قضا] 77
- قضای نماز 77
- قضای نماز والدین 78
- نایب گرفتن برای نماز و روزه 79
- شرایط امام جماعت 85
- [نماز جماعت] 85
- جماعت اهل سنت 88
- نماز جمعه 93
- نماز عید و آیات 93
- تکتُّف در نماز 94
- نماز در اماکن مقدسه 94
- نماز معذور 95
- مسائل روزه 96
- مبطلات روزه 96
- قضا و کفارۀ روزه 98
- وجوب امساک 98
- رؤیت هلال 100
- تقیه در روزه 101
- اعتکاف 101
- روزۀ استیجاری 102
- روزۀ با حَرَج 102
- [خمس در زمان پیامبر] 103
- مسائل خمس 103
- مسائل متفرقۀ روزه 103
- خمس غنائم 103
- متعلق خمس 104
- خمس اتومبیل 107
- خمس اجارۀ موقوفه 108
- خمس درآمد و کسب 108
- خمس بخشش 108
- خمس سرمایه و ترقی قیمت 117
- خمس مهریه و جهیزیه 118
- خمس صدقه 120
- خمس ارث 120
- خمس اموال میّت 121
- خمس هدیه 122
- خمس پس انداز 127
- خمس وام و قرض 131
- خمس خانه و زمین 134
- خمس اسباب منزل 146
- خمس پول حج و عمره 147
- خمس وجوهات و شهریه 149
- پرداخت خمس 149
- مال حلال مخلوط به حرام 154
- خمس معدن 154
- خمس اموال غیر مسلمان 156
- تصرف در مال متعلق خمس 157
- مصرف خمس 158
- تصرف در خمس 158
- مسائل زکات 161
- مصرف وجوهات 162
- زکات فطره 163
- مسائل حج 165
- مسائل حکومتی 171
- اصل اولی و بنای عقلا در معاملات 175
- مسائل خرید و فروش 175
- [برکت در کسب] 175
- معاملات، تأسیسی یا امضایی است؟ 176
- ملکیت موقت در خرید و فروش 176
- معاملات ربوی 177
- قصد در معاملات 177
- رشوه 182
- معاملۀ پول و چک 185
- معاملۀ خانه 187
- معاملۀ زمین 188
- معاملات اینترنتی 194
- قراردادهای شرکت ها 198
- معامله با اجانب 199
- خرید و فروش حق نوآوری 201
- دریافت وجه در مقابل تعلیم قرآن 201
- خرید و فروش وسایل صوتی و تصویری 202
- خرید و فروش بن کارگری 202
- معاملۀ تریاک 202
- بیع سلف 203
- تعیین ثمن و مثمن در بیع 204
- خرید و فروش اعضای بدن 209
- حق دلالی 210
- معاملۀ اوراق بهادار 210
- بیع مضطر 211
- جایزۀ فروشگاه ها 211
- نقد و نسیه 213
- فروش اموال دیگران 214
- قبض و اقباض فضولی 214
- معامله با ثمن مجهول 215
- غش در معامله 215
- فروش اشیای مجهول المالک 216
- خیارات و شرط ضمن عقد 216
- مسائل صلح 223
- مسائل شرکت 225
- مسائل مضاربه 228
- مسائل مزارعه 231
- مسائل اجاره 232
- مسائل سرقفلی 236
- مسائل بیمه 237
- مسائل قرض 243
- [معاملات ظاهری بانک ها] 245
- مسائل بانکی 245
- سپرده گذاری و سود بانکی 248
- وام 249
- فروش حق وام 253
- دیرکرد 254
- کارمزد بانکی 255
- تخلف از قرارداد بانکی 256
- مسائل رهن 258
- مسائل ضمان 260
- مسائل ودیعه 265
- مسائل هبه 266
- مسائل وقف 273
- متصرفات وقف 273
- تصرف در موقوفه برای غیر مورد وقف 278
- تولیت وقف 280
- وقف سهم مشاع 286
- مسائل متفرقۀ وقف 287
- مسائل محجوران 295
- مسائل مشاغل و درآمد 296
- مسائل مسابقات و سرگرمی ها 298
- ملاک حرمت غنا 305
- هنرها 305
- مسائل معاشرت 310
- نگاه و لمس 317
- پوشش و حجاب 318
- مسائل متفرقه پوشش و حجاب 322
- تراشیدن ریش 322
- پیوند اعضا 324
- مسائل پزشکی 324
- تلقیح 325
- کاشتن جنین در رحم زوجه 326
- قصور پزشک 327
- مرگ مغزی 327
- مسائل ازدواج و زناشویی 328
- شرایط ازدواج 328
- نیاز به ازدواج 328
- اکراه در ازدواج 329
- ولایت پدر در امر ازدواج 329
- نکاح سید با غیر سیده 330
- ازدواج صغیره 330
- عقد فضولی 331
- نکاح در عدّه 331
- ازدواج با خنثای مشکل 332
- ازدواج با غیر مسلمان 333
- نکاح با لا ابالی 333
- شرط ضمن عقد 334
- مهریه و شیربها 336
- ازدواج موقت و اذن ولیّ 343
- موانع ازدواج 347
- تمکین و نشوز 348
- موارد فسخ عقد 348
- محرمیّت 350
- حکم عزل 355
- مسائل ناباروری 356
- وطی به شبهه 356
- کنترل جمعیت 356
- نفقه 357
- حق حضانت 360
- مسائل متفرقۀ ازدواج 363
- عقیقه 363
- مسائل طلاق 370
- [اجرای صیغه طلاق غیابی] 370
- طلاق غیابی 373
- وکالت در طلاق 374
- احکام عدّه 377
- طلاق خلع 377
- لعان 378
- مسائل حقوق 380
- حقوق والدین 380
- حقوق زوجین 381
- حقوق فرزند 387
- حقوق معنوی 388
- حقوق کارگران و کارمندان 391
- حقوق شهروندی 393
- حقوق همسایه 396
- حقوق اقلیت های مذهبی 397
- حق مالکیت 397
- احقاق حقوق 399
- حقوق اتباع خارجی 400
- مسائل نذر و قسم 401
- مسائل احیای زمین های موات 407
- مسائل غصب 409
- مسائل لُقطه 416
- اموال مجهول المالک 418
- مسائل سربریدن و شکار حیوانات 419
- مسائل خوردنی ها و آشامیدنی ها 425
- مسائل وصیت 427
- مسائل ارث 437
- شرایط و صفات قاضی 447
- مسائل قضاوت 447
- خطای قاضی 449
- مسائل اقرار و شهادت 450
- هزینۀ دادرسی 452
- مسائل حدود و تعزیرات 453
- حدّ زنا 453
- [جایگزین کردن مجازات] 453
- رجم در قرآن 455
- حدّ سرقت 456
- احکام محارب 456
- احکام مرتد 458
- قسامه 461
- مسائل قصاص و دیات 461
- دیۀ قتل 462
- قتل شبه عمد 465
- آمریت در قتل 465
- قتل عمد 466
- دیۀ قتل 467
- بخشش دیه 470
- پرداخت دیه در ماه های حرام 470
- دیۀ اعضا و جراحت 471
- قصاص اهل کتاب 471
- دیۀ جنین 474
- مسائل دَین 477
- احکام زیارات و عزاداری 479
- مسائل متفرقه 483
سنت «مخطّئه» می باشند؛ یعنی می گویند: حکم اللّه واقعی در هر موضوعی
برای همه یکسان است و ممکن است مجتهد در استنباط خود به آن برسد و ممکن است خطا کند و لذا گفته اند:
«للمصیب أجران و للمخطی ء أجر واحد»
؛ یعنی برای کسانی که به واقع رسیدند دو اجر است و برای آنهایی که نرسیدند، یک اجر می باشد.
فتوای یک مجتهد برای مجتهدین دیگر حجت نیست و ممکن است علم به اشتباه و خطای او پیدا کند و به خاطر اختلاف در مبانی اصولی و نیز اختلاف ساختار ذهنی افراد، نتواند دیگری را قانع کند. در این صورت نزاع و درگیری به مصلحت نیست، ولی دوستانه هر کسی ادلّۀ خود را تذکر می دهد و استظهار خود را از آیات و روایات مربوطه، به دیگری یاد آوری می کند. اما نمی تواند فهم خود را به او تحمیل کند. هر کسی در فهمیدن مطالب علمی آزاد است و فهم و استنباط دیگری برای او حجت نیست، هرچند چهارچوبه استنباط آنها یکسان یا قریب به هم می باشد. برای اطلاع بیشتر از مسائل اجتهاد و تقلید می توانید به جلد دوم کتاب این جانب «دراسات فی ولایه الفقیه» یا ترجمۀ آن، از فصل چهارم به بعد مراجعه کنید.
«سؤال 2619» اگر کسی به لحاظ معرفتی و سلوک عرفانی فانی ذات شود، دیگر چه نیازی به تقلید در احکام دارد؟ چون عده ای معتقدند کسی که به این مقام می رسد باب های علوم بر او گشوده می شود. در این صورت آیا در مورد احکام شرعی باید مقلد باشد؟
جواب: سلوک عرفانی و معرفتی ارتباطی به فقه و احکام عملی اسلام ندارد و باید انسان یا خودش متخصص و مجتهد فقه برای به دست آوردن مسائل باشد و یا از متخصص و مجتهد
تقلید کند و یا به احتیاط عمل نماید.
تجزی در اجتهاد
«سؤال 2620» آیا کسی که به مرحله ای رسیده است که می تواند بعضی مسائل شرعی را از ادلّه آنها استنباط کند می تواند تقلید کند؟
جواب: هر کسی در هر مسأله ای شرعی به درجۀ اجتهاد رسیده باشد، در آن مسأله نمی تواند از دیگری تقلید کند.