مجموعه استفتائات مطابق فتاوای حضرت آیت اللّه لعظمی دوزدوزانی تبریزی مدظلّه العالی صفحه 161

ص: 168

قانون چک

سؤال 727) شخصی پشت چکی دو امضاء کرده (مشخص نیست به عنوان ظهر نویس و یا ضامن امضا کرده است) چک مزبور توسط شخص ثالثی به بانک برده شده و شش ماه پس از سررسید به علت کسر موجودی منتهی به گواهی عدم پرداخت گردیده است؛طبق قسمت آخر ماده 315 قانون تجارت، در صورتی که ظرف مهلت قانونی (حداکثر 45 روز)، دارنده چک وجه آن را مطالبه ننماید، دیگر دعوای او علیه ظهر نویس مسموع نخواهد بود. با توجه به این که هر شخصی مسئولیت امضای خود را دارد؛ اولاً آیا قید زمان برای رفع مسئولیت امضا کننده، شرعی می باشد؟ ثانیاً آیا با این وجود می توان امضا کننده ظهر چک را پس از تاریخ مزبور (بیش از شش ماه) به پرداخت وجه چک محکوم کرد؟ آیا این محکومیت شرعی است؟ ثالثاً آیا پس از منقضی شدن زمان قانونی فوق الاشاره، امضا کننده مسئولیتی در باره پرداخت وجه چک ندارد یا برعکس وجود دین بر ذمه امضا کننده محرز و متقن است و باید برائت ذمه یقینی را اثبات کند؟

جواب: از مسلمات عرف بازار است که امضا کردن پشت چک، ضمانت تلقی می شود بدین معنا که اگر صاحب چک پول چک را نپردازد شخص ثالث که امضا کرده باید وجه چک را بپردازد مگر قانوناً اثبات کند که به عنوان ضمانت امضا نکرده است. اما قانون چک که در ماده 315 آمده در صورتی است که به بانک مراجعه نشود، ولی در فرض سئوال مراجعه شده و به علت کسری موجودی وصول نشده است. اما قید زمان در صورتی که عرف بازار معلوم باشد اگر تا 45 روز مراجعه نشود ضمانت ساقط می شود، در این صورت شخص ثالث (امضاء کننده پشت چک) مسئولیتی نخواهد داشت.

خرید و فروش چک

سؤال 728) آیا خرید و فروش چک به کمتر یا بیشتر از مبلغ آن جایز است و آیا فرقی بین چک مدت دار و چک روز در این مسأله وجود دارد؟