استفتائات قضایی : مجموعه پرسش و پاسخ های حقوقی و جزایی از حضرت آیت الله العظمی سید محمّد صادق روحانی (مدّظلّه العالی) صفحه 325

ص:346

خسارات ناشی از حفّاری های معابر

584: اگر عوامل شهرداری، سازمان آب، گاز، مخابرات و یا هر اداره و ارگان دیگر، در معبر عمومی اقدام به حفاری کنند و هنگام تعطیلی (موقع ظهر یا شب) اطراف آن را مانع گذاری نکنند که از این بابت به عابرین سواره یا پیاده خسارات مالی یا جانی وارد شود، آیا عاملین ضامن خواهند بود؟

ج: باسمه جلت اسمائه

چنان چه حفّاری وسیعی باشد، و به حسب متعارف، به واسطه وسعت و روشنی آن، مانع گذاری مرسوم نباشد، عاملین ضامن نیستند. چون حفّاری که برای مصلحت مسلمین باشد و کار خلاف متعارف هم نکنند، صاحب آن ضامن نیست. ولی اگر کم باشد و به حسب متعارف، در این گونه موارد هنگام تعطیلی مانع گذاری می کنند و در این مورد مانع نگذاشتند، ضامن هستند. این تفصیل را حقیر از روایات خاصه وارده از حضرات ائمۀ اطهار علیهم السلام استفاده کرده ام.

کندن چاه در زمینی که جزو معابر عمومی نیست

585: اگر داخل زمینی که دارای دیوارکشی است و جزو معابر عمومی نیست، چاهی حفر کنند و شب یا روز کسی در آن بیفتد و بمیرد، ضمان دیۀ او به عهدۀ کیست و آیا زمین بدون دیواری که معبر نیست نیز همین حکم را دارد؟

ج: باسمه جلت اسمائه

چنان چه زمین ملک حفر کنندۀ چاه باشد، او ضامن نیست و اگر ملک غیر است یا راه عبور مسلمانان است ضامن دیه و خسارات می باشد در صورتی که عابر جاهل به حال باشد؛ و اگر عالم باشد کسی ضامن نیست. این فتوا مضون چند روایت است که در (وسائل باب 3 من ابواب موجبات الضمان کتاب دیات) ذکر شده است و فقها هم بر طبق آنها فتوا داده اند.