توضیح المسائل آیت الله محمد رضا نکونام صفحه 13

*********

قرار دادن آن ندارد؛ هرچند پويايي اجتهاد و فقاهت، همواره در گرو زنده بودن مجتهد و نوآوري وي؛ به‌ويژه در مسايل نوظهور است. توضيح بيش‌تر اين امر خواهد آمد.

عادل

م « 9 » عادل كسي است كه توانمندي نفساني بر انجام واجب و خودداري از حرام را دارد. عدالت داراي مراتب بسياري است كه نخستين مرتبه‌ي آن حسن ظاهر و عالي‌ترين مرتبه‌ي آن تالي تلو عصمت است كه تنها در اولياي خداست.

خوبي و حسن ظاهر حكايت از عدالت ظاهري فرد مي‌كند و نشانه‌ي عدالت مجتهد است.

عدالت مجتهد، تنها به انجام واجبات و خودداري از گناهان كبيره‌ي شناخته شده نيست؛ بلكه بايد از دنيا و خواهش‌هاي نفساني نيز روي‌گردان باشد. از اين‌رو، مجتهدي كه اهل دنياست و گرايش‌هاي نفساني بر او چيرگي دارد، عادل نيست؛ هرچند به گناهان عمومي آلوده نباشد. پس كسي كه از تعريف، تمجيد، شهرت و شناخته‌شدن، دست‌بوسي و سلام و صلوات ديگران لذّت مي‌برد، عدالت و شايستگي لازم را براي تصدّي مرجعيت ندارد.

اعلم بودن

م « 10 » اعلم بودن، به معناي دقيق كلمه و به صورت مطلق، تحقّق خارجي ندارد؛ چرا كه اين امر در غير معصوم شكل نمي‌پذيرد و گذشته از آن كه مشكل مي‌توان آن را در مقام اثبات و در جامعه يافت، در انديشه و مرتبه‌ي ثبوت نيز معناي مشخص و مفهوم ثابتي ندارد و به معناي نسبي و برتري نسبي مجتهدي بر مجتهد ديگر ـ كه معاني گوناگوني به خود مي‌گيرد ـ دلالت آن گويا و روشن نيست و دليلي بر لزوم و درستي آن در دست نيست و بر اين اساس، شرط اعلم بودن در جواز تقليد از مجتهد اعتبار ندارد.