یکدوره فقه کامل فارسی صفحه 173

از مضرت ترسد قیمت کند و اندک اندک صدقه میکند تا بتمام قیمت برسد

تتمه واجب شود کفاره بسبب خلاف کردن نذر بعمد و اختیار

و اگر عاجز شود و از فعل منذور ساقط گردد و روایتست که اگر کسی نذر روزه کند و از ان عاجز شود صدقه دهد از هر روز بیکمد طعام و عهد حکم نذر دارد و صیغه ان علیّ عهد اللّه یا عاهدت اللّه تعالی متی شفی مریضی ان اصوم شهرا یعنی عهد خدا بر منست یا عهد کردم با خدایتعالی که هرگاه شفا یابد خسته من بر من یکماه روزه باشد پس اگر انچه بر خود لازم داشته بعهد واجب باشد یا سنّت یا ترک قبیح یا ترک مکروه یا مباحی که برابر باشد فعل و ترک ان در دنیا و اخرت یا بهتر باشد واجب شود اگر بر خلاف این باشد لازم نگردد همچو کسی که عهد کند که فعل حرام کند یا ترک واجب و اگر نذر یا عهد کند بر فعل مباحی و ترک ان اولی باشد در دین یا در دنیا یا به عکس اختیار اولی کند و هیچ کفارت نباشد و واقعنمیشود هیچیک ازینها الّا بلفظ نه بقصد تنها چه شرطست که یا لفظ باشد و هر نذر و عهدیکه مقید بزمانی باشد واجب است که در انزمان انرا بجا اورد پس اگر عمدا ترک کند واجب شود قضا و کفارت و اگر مقید بزمانی نباشد ان نذر یا عهد موسعست هرگاه که بجا اورد محسوب باشد و بعضی گفته‌اند که چون شرط موجود شود مضیق گردد فعل ان‌

مقصد دوّم در یمین‌

اشاره

و در انمقدّمه‌ایست و دو باب‌

مقدّمه یمین و حلف را یکمعنی است‌

و انسوگند است بخدا باسمای که مخصوص باو باشد بجهة تحقیق امری که احتمال خلاف داشته باشد و حالف کسی را گویند که سوگند خورد محلوف علیه انچه بر ان سوگند میخورند که انرا بجا اورند همچون نماز و روزه محلوف به انچه بان سوگند خورند از اسمای خدا و غیر ان حنث یعنی گنهکار شدن بجهة خلاف در سوگند حانث گنهکار بجهة خلاف در سوگند

باب اوّل در حالف و محلوف به‌

امّا حالف شرطست که بالغ عاقل مختار قاصد لفظ و معنی باشد و همچنین شرط است اذن پدر در ولد با او و اذن زوج در زوجه و اذن خواجه در بنده و انکه سفیه و مفلس نباشد در سوگند بمالیات پس اگر سوگند خورد کودک یا دیوانه یا مست یا غضبناک که خود را نگه نتواند داشت یا زوجه بی اذن زوج بر غیر فعل واجب و حرام و همچنین ولد با پدر بی‌اذن او و بنده بی‌اذن خواجه یا کسی که سوگند باکراه خورد بان سوگند بر جمیع اینها چیزی لازم نشود و صحیح است سوگند از کافر چه تقرب بخدا شرط نیست امّا محلوف به شرط است که لفظ اللّه باشد یا اسمی مخصوص باو همچو رحمن یا اسمی که در بیشتر گفتها مراد او باشد همچو رب و خالق و رازق و باری نه همچو اسم قادر و سمیع و بصیر و سوگند واقعمیشود بجلال اللّه و عظمة اللّه و بکبریاء اللّه و با قسم باللّه و احلف باللّه و اقسمت باللّه و حلفت باللّه و اشهد باللّه و لعمر اللّه و معنی همه اینست که سوگند میخورم بخدا و امّا به اقسمت تنها و اشهد تنها و اعزم باللّه واقع نمیشود و همچنین واقع نمیشود سوگند بطلاق و نه بعتق و نه بکعبه و نه بمصحف و نه به نبی و نه بحق اللّه و همچنین شرط است که با ان انشاء اللّه ذکر نشود و باید که سوگند بحرفهای سوگند باشد که ان با و تا و واو است همچو و اللّه و باللّه و تاللّه یا بکلمات ان همچو بها اللّه و ایمن اللّه و ایم اللّه و من اللّه و م اللّه و اگر سوگند خورد که در خانه رود اگر زید خواهد موقوف و معلق باشد بخواستن او اگر خواهد واقعشود و اگر نخواهد یا معلوم نباشد حال او بسبب موت و مانند ان واقع نگردد و واقعنمیشود سوگند بر چیزی گذشته و بخلاف ان کفارت واجب نشود اگر چه عمدا سوگند دروغ خورد و نه سوگندیکه بر کسی خورد همچو و اللّه بخور یا بنشین و شرط است که محلوف علیه فعل واجب باشد یا سنّت یا ترک حرام یا مکروه یا مباحی که فعل و ترک ان برابر باشد در دین یا دنیا و اگر نه چنین