یکدوره فقه کامل فارسی صفحه 182

او بیشتر از پر راست داشتن باشد یا برابر یا انکه او را سنگدان باشد یا دانه دان یا خار بزرگ بر پای و مکروه است فاخته و چکاوک و هدهد و زاغ و پرستوک نزد اکثر و مرغان ابی حکم مرغان گذشته دارند در اعتبار پریدن و سنگدان و دانه دان و خار پای‌

قسم سوّم حیوانات آبی حرامست همه آن الّا ماهی که فلس دارد

و اگر چه ریخته باشد و حرامست ماهی مرده که بروی اب افتاده باشد که معلوم نباشد که در بیرون اب مرده است و بعضی گفته‌اند اگر مشتبه شود که ماهی را کشته‌اند یا در اب مرده او را در اب اندازند اگر بر پشت افتد حرامست و اگر بر رو می‌افتد کشته است و حلال و اگر ماهی در شکم ماهی کشته یابند حلالست‌

قسم چهارم چیزهای روان حرام است‌

از آن خمر و هر چه مستی اورد همچو بوزه و فقاع خواه از خرما باشد یا از عسل یا مویز یا زرت یا جو و چون بسیار ان مستی کند اندک ان نیز حرام باشد و شیره انگور چون بجوشد و زیر و بالا شود حرامست مادام که چهار دانگ ان بجوشیدن نرود یا بسرکه نشود و حلالست شیره مویز و شیره خرما مادام که مستی نیاورد و مربی جلالست و اگر چه ازو بوی مست کننده اید و حرامست خون ریخته از جمیع حیوانات و خون حیوانیکه خون ریخته نداشته باشد مثل وزغ و کیک و مانند ان غیر از خونیکه در گوشت میماند بعد از کشتن و خون رفتن ازو که انحلالست و شیر هر حیوانی حکم ان دارد در حلال و حرامی و مکروهی و همه بولها حرامست الّا بول شتر از برای شفاء و هر چیزی روان که بنجاست برسد حرامست پیش از پاک ساختن انرا اگر پاک گردد همچو اب و همچنین حرامست فضلهاء حیوانات از ادمی و غیر او همچو اب دهن و اب بینی و اگر چه پاکست و بعضی می‌گویند که رخصت شده در اب دهن دختر و اب دهن شارب الخمر پاکست مادام که متغیر بخمر نشود و حلال میشود خمر چون بسرکه شود و اگر چه بانداختن چیزی باشد روان یا غیر روان و ظرف ان نیز پاک میگردد و لیکن مکروه است انداختن چیزی در ان امّا اگر نجسی دیگر در انجا اندازند بسرکه شدن پاک نگردد و حلال نشود و اگر سرکه در خمر بریزند که تمام سرکه شود ان پاک گردد و اگر خمر در سرکه ریزند پاک نگردد و اگر چه باقی از ان خمر سرکه شود

قسم پنجم در چیزهای خشک حرامست از آن هر چه پلید است‌

اشاره

مادام که پاک نشود اگر قابلیت پاکشدن داشته باشد و بنگ و زهرهای کشنده و امّا انچه اندک ان نمیکشد همچو تریاک و سقمونیا و شحم حنظل جائز است خوردن ان مادام که گمان مردن یا فساد مزاج یا گردیدن ان نباشد و همچنین حرام است گل و خاک الّا خاک امام شهید حسین بن علی علیهما الصّلوة بقدر نخودی بقصد شفا و گل ارمنی از برای نفع‌

تتمه و در ان چند مسئله است‌

اوّل جانور حلال گاهی است که حرام میشود بآنکه نجاست آدمی را غذا سازد

و حلال شدن او بانست که او را علفه پاک دهند شتر را چهلروز و گاو را بیست روز و بعضی سی روز گفته‌اند و گوسفند ده روز و بعضی بست روز گفته‌اند و بعضی چهارده روز و بط و مانند ان پنجروز و مرغ خانگی و مانند ان سه روز و بعضی پنجروز گفته‌اند و ماهی یکشبانروز و غیر اینها چندانکه نجاست خوردن او برود و اگر جانوری را ماده خوک شیر دهد و گوشت او سخت گردد حرام شود گوشت او و گوشت نسل او و اگر سخت نگردد مکروه شود و سنّت است که هفت روز او را علفه پاک یا شیر دهند و اگر شیر زنی بخورد و سخت گردد گوشت او مکروه باشد گوشت او و اگر خمر بخورد گوشت او را بشویند و بخورند

دوّم تخم هر حیوانی تابع اوست در حلالی و حرامی و مکروهی‌

و اگر مشتبه گردد بخورند انچه سر و