یکدوره فقه کامل فارسی صفحه 187

باقی است اگر بیشتر از یکی باشد و باقی باقی؟؟؟ میراث عم پدری و مادری است و عم پدری چیزی نمیبرد و چون زن یا شوهر با اینها گذارد نصیب اعلی خود میبرند و خال را دو دانگ اصل میراث است و باقی میراث از ان عم است و اولاد اعمام و عمات و اخوال و خالات قائم مقام پدران و مادران خوداند چون ایشان نباشند و هر یکی نصیب پدر و یا مادر خود می‌برد خواه یکی باشد یا بیشتر و در هر مرتبه اقرب ابعد را منع از میراث می‌کند مگر در مسئله اجماعیه و ان درین یکصورتست که شخصی وفات کند و عم پدری گذارد با پسر عم مادر پدری پس تمام میراث از ان پسر عم مادری پدر است و عم پدری چیزی نمیبرد و اعمام و اخوال پدر میّت یا مادر میّت و عمات پدر میّت و یا مادر میّت و خالات مادر و پدر میّت حکم اعمام و اخوال میّت دارند چون ایشان نباشند و اقرب مانع ابعد است و اولاد اعمام و اخوال میّت اگر چه زیرتر باشند منع اعمام و اخوال پدر میّت و مادر میّت از میراث میکنند و چون جمعشود وارثی را دو سبب میراث بردن که هر دو جهت شریک‌اند در میراث منع هم نمیکنند ان وارث بهر دو سبب میراث میبرد مثل پسر عم پدری که او پسر خال مادریست و یا مثل شوهری که او پسر عم هم هست با پسر عم دیگر یا با پسر خال دیگر و اگر از دو سبب یکی منع اندیگر کند ان وارث بسبب مانع میراث میبرد نه بسبب ممنوع مثل برادر مادری که او پسر عم پدری هم هست‌

فصل دوّم در بیان وارثان سببی است‌

سبب میراث بردن دو چیز است اوّل زوجیّت یعنی زناشوهری چون میّت را فرزند و فرزند فرزند نباشد شوهر را نصف میراث است و اگر باشد ربع است و زنرا اگر نباشد ربع است و اگر باشد ثمن است و اگر میّت را بغیر از شوهر دیگر وارثی نباشد تمامی میراث از ان اوست نصفی بتسمیه و نصفی برد و اگر بغیر از زن وارثی نباشد ربع میراث از ان اوست و در سه ربع دیگر سه قولست بعضی گفته‌اند از ان امام ع است و بعضی گفته‌اند رد بزن باید کردن و بعضی گفته‌اند اگر امام ع ظاهر است از ان اوست و اگر غائب است از ان زنست و اگر زن یکی یا چهار باشد همه با هم در ربع و یا در ثمن میراث شریک‌اند و زن و شوهر از همدیگر میراث میبرند خواه دخول کرده باشد یا نکرده باشد بمیرد اگر چه طلاق رجعی داده باشد چون در عده باشد و شوهر از تمامی ترکه زن میراث میبرد و زن همچنین است اگر از میّت فرزند یا فرزند فرزند دارد و اگر ندارد از زمین میراث نمیبرد فامّا از قیمت عمارت بناء و درختان و الات میراث می‌برد و اگر در مرض موت زنی خواهد و دخول نکند میراث نمیبرد از شوهر و زن متعه ارث نمی‌برد اگر شرط نکرده باشند در عقد دوّم ولاست و ولا بر سه قسم است اوّل ولاء عتق است معتق که ازاد کننده است از ازاد کرده خود میراث میبرد بسه شرط اوّل انکه ازاد کردنش بر سبیل تبرع باشد بی انکه بر او واجب شده باشد ازاد کردن او شرط دوّم انکه تبرا از ضمانی جریره نکرده باشد معنی ضمانی جریره بیان خواهد شد شرط سوّم انکه وارثان نسبی مطلقا نداشته باشد میّت اگر زن یا شوهر داشته باشد باک نیست بعد از انکه زن یا شوهر نصیب اعلی خود میبرند باقی از ان معتق است اگر یکی باشد و اگر زیاده بر یکی باشد همه شریک‌اند در ولا بحصّه و رسد؟؟؟

ازادی خواه تمام مرد باشند خواه زن و یا بعضی زن باشند و چون ازاد کننده نباشد منتقل میشود ولا باولاد ذکور و اناث و پدر ازاد کننده اگر مرد باشد چنانکه اختیار شیخ شهید است رحمه اللّه و بعضی گفته‌اند اولاد اناث درو شریک