یکدوره فقه کامل فارسی صفحه 190

باشد تمامی میراث از ان اوست و اگر وارث یکی باشد شریک نمی‌شود با او بسبب ازادی و همچنین بسبب ازادی بعد از قسمت و اگر شخصی وفات کند و بغیر از وارث مملوک کسی ندارد جبر کنند بر مالک انمملوک که اخذ قیمت او کند از ترکه انشخص و اگر تمرد کند برو قهر کنند که بیع کند چون ازاد شد باین خریدن باقی ترکه هم از ان اوست و اگر ترکه از قیمت او قاصر باشد نخرند و میراث غلام و کنیزک از مولی ایشانست مدبر و ام ولد و مکاتب که ازو چیزی ازاد نشده حکم بنده صرف دارد

فصل چهارم در بیان مخرجهای سهام است‌

اگر در مسئله وارث صاحب نصف باشد مخرج ان از دو است و اگر وارث صاحب ثلث است یا ثلثان مخرج ان از سه است و اگر ربع است از چهار است و اگر سدس است از شش و اگر ثمن است از هشت است و اگر در فریضه ربع و سدس است مخرج ان دوازده است و اگر ثمن و سدس است از بیست و چهار است و چون فریضه از سهام قاصر باشد و وفا نکند و این بسبب دخول زوج یا زوجه است نقصان بر نصیب دختران و خواهران مادر و پدری یا پدری واقعمیشود مثلا شخصی وفات کرد ازو دو دختر و شوهر و مادر و پدر ماند از بیست و چهار سهم شش سهم نصیب شوهر است که ربع است و چهار نصیب پدر است که سدس است و چهار دیگر از ان مادر ده سهم باقی از ان هر دو دختر است و حال انکه فرض ایشان ثلثان بود که شانزده میشود پس شش سهم نقصان شد بوجود شوهر و چون فریضه از سهام ورثه زیاده باشد زیادتی را بر غیر زوج و زوجه رد میشود و بر مادر هم رد نیست چون برادران باشند اگر چه وارث نیستند مثلا شخصی مادر و پدر و یکدختر گذاشت اگر برادران نباشند نصف از دختر است و سدس از پدر و سدس از مادر و سدس زیادتی هم بر ایشان رد میشود که اخماس باشد اگر برادران باشند سدس فاضل بپدر و دختر رد میشود با رباع مادر را بغیر از سدس چیزی نیست و هر که دو سبب دارد اولی است برو از انکه یکسبب دارد

فصل پنجم در میراث ولد ملاعنه و زنا و میراث حمل و مفقود است‌

اشاره

چون زن و شوهر با هم لعان کردند بشرایطی که در مقامش بیان شده مادر و فرزند و زن و یا شوهر ان ولد ملاعنه ازو میراث می‌برند و ان ولد هم از ایشان ارث می‌برد فامّا ان ولد از پدر ملاعن ارث نمیبرد و هم از خویشان پدر و خویشان هم از ان و چون برادران مادر پدری با برادران مادری گذارد همه برابرند در میراث او مسئله امّا زانی از ولد زنا ارث نمی‌برد و زانیه هم ازو ارث نمیبرد و خویشاوندان زانی و زانیه از ان ولد زنا ارث نمیبرند و ولد زنا هم از ایشان ارث نمی‌برد بلکه ارث او از ان اولاد است و زوج یا زوجه او و او نیز از ایشان ارث می‌برد و اگر از ایشان نباشند از ان امام است‌

مسئله‌

و حمل اگر زنده متولّد شد میراث می‌برد و اگر نه نمیبرد و قبل از تولد نصیب دو مذکر باید گذاشت احتیاطا سائر وارثان که صاحب فرض‌اند اقل نصیب‌شان باید داد و دیت جنین یعنی بچه که در شکم است از ان مادر و پدر است و هر که بایشان نزدیکست یا بپدر مسئله اموال مفقود الخبر را بعد از مدتی که ممکن نباشد زندگی مثل او در انمدّت قسمت باید کرد میان ورثه او

فصل ششم در میراث خنثی‌

او انسانی است که فرج مردی و زنی هر دو دارد اگر از فرج مرد اوّل میشاشد میراث مؤنثش میدهند و چون از هر دو برابر بول می‌کند از هر فرجی که اخر بول منقطع میشود اگر