یکدوره فقه کامل فارسی صفحه 211

پای مثل انگشتهای دستهاست و در دیت هر ساق و رانی نصف دیت کامله است و در شکستن هر استخوان پهلوی که قریب دلست بیست و پنجدینار شرعی دیتست و در هر استخوان پهلوی که در یلی و قرب هر دو بازوهاست ده دینار به شرعی دیتست و در شکستن بعضوض که استخوان تنگ است در حوالی دبر کمال دیتست چون قوت بگذاشتن و نگهداشتن غائط و سفل نداشته باشد و هم در شکستن عجان که میان دبر و خصیه است که نه بول و نه غائط را تواند نگاهداشتن و گذاشتن دیت کامله است و در هر ترقوة یعنی چنبره گردن چون بشکند و چنبرش کند بی‌عیب چهل دینار شرعی دیتست و هر کسی دوشیزگی از بکری بانگشت برد چنانکه مثانه او را بانگشت پاره کند که بول خود نتواند نگهدارد دیت انزن واجب میگردد و یا مهر المثل و هر کسی بر شکم شخصی لگد زند و بکوبد تا انکه در زیر جامه خود حدث می‌کند شکم انکس بکوبند بقصاص و یا انکه ثلث دیت دهد و حکومت گرفتن موجه است و در شکستن استخوانی از عضوی پنج یک دیت ان عضو است و اگر اصلاح کردند بی عیب چهار خمس دیت شکستن ان استخوانست و در موضحه کردن ان استخوان ربع دیت شکستن انست و در کوفتن ان ثلث دیت عضو است و اگر خوش شد بی‌عیب چهار خمس دیت کوفتن انست و در جدا کردن ان استخوان از عضو بمرتبه که معطل شود انعضو ثلثان دیت انعضو است و اگر خوش شود بی‌عیب چهار خمس دیت جدا کردن ان استخوانست‌

فصل نهم در بیان دیت منافعست‌

چون ابطال کنند و در بردن عقل دیت کامله است و در نقص عقل ارش است بهرچه حاکم صلاح بیند و اگر عقل باز گردد دیت واجب نیست و در ابطال سمع یعنی شنوائی یک گوش نصف دیت کامله است چنانچه در ابطال سمع هر دو گوش دیت کامله است و اگر نقصان کند سمع یک گوش را قیاس باشد بگوش دیگر و اخذ دیت کنند بحساب تفاوتی که در میان هر دو مسافت است از مسافت سمع یا نقص و سمع صحیح کامل و اگر سمع هر دو گوش را نقصان کنند بر سمع کسی که در سن او باشد بان حساب دیت ستانند و اگر هر دو گوشرا قطع کند و سمع هر دو بر طرف سازد دو دیت کامله واجب میگردد و در ابطال روشنی هر چشمی نصف دیت کامله است و در نقصان روشنی یک چشم دیت واجب می‌شود بحساب تفاوت بان چشم روشن دیگر در قرب و بعد مسافت نسبت بهر چشم و اگر هر دو چشم را نقصان شده باشد قیاس بر چشمهای بینائی کنند که در سن مساوی باشند و اگر درینصورتها اختلاف شود رفع نزاع بقسامه میشود و در ابطال قوت بوئیدن دیت کامله است و اگر بینی را بر دو قوت بوئیدن هم برد دو دیت واجب می‌شود و در نقص بوئیدن ارش لازم میگردد و در ابطال قوّت ذوق و چشیدن دیت کامله است و در نقصان ان ارش و در ابطال قوّت انزال در حالت جماع دیت کامله است و در جنایت سلس البول دیت کامله است و در ابطال صوت دیت کامله است‌

فصل دهم در بیان جراحتست‌

اشاره

شجاج جراحتی را میگویند که در سر می‌باشد و روی و ان بر هشت قسم است حارصه دامیه متلاحمه سمحیق موضحه هاشمه منقله