یکدوره فقه کامل فارسی صفحه 213

مقدر و معین نباشد نقصان قیمت او را جنایت کننده بدهد و امام ولی و وارث کسی است که ولی ندارد یا قصاص کند و یا دیت ستاند امّا عفو نکند

فصل یازدهم در بیان دیت جنین است‌

اگر نطفه از شکم مادر اندازد دیت ان بیست دینار است و دیت علقه یعنی خون پاره چهل دینار است و دیت مضغه که گوشت پاره‌ایست شصت دینار است و دیت بچه که استخوان گرفته باشد هشتاد دینار است و چون خلقت او تمام شود و هنوز روح درو نرفته باشد دیت او صد دینار است مذکر و مؤنث برابر است و دیت جنین ذمی عشر دیت پدر اوست و دیت جنین مملوک عشر دیت مادر اوست که مملوک باشد مذکّر و مؤنّث برابر است و اگر در ان بچه روح دمیده باشد دیت کامله واجب میشود و در مذکّر و مؤنّث بنصف او اگر زن حامله را کشند و بچه‌اش در شکم با او بمیرد دیت ان زنرا بدهند و هم دیت ان جنین را و اگر معلوم نباشد که مذکّر است یا مؤنّث نصف دیت مذکّر و نصف دیت مؤنّث دهند برای جنین و اگر زن خود قصد کرد و بچه خود را از شکم انداخت بر زنست دیت ان بچه که بوارثان او دهد و او را در ان نصیب نیست و اگر در جماع کردن زن خود در وقت انزال اب را بیرون ریخت برو هست که ده دینار برای ضایع کردن نطفه بزن دهد اگر ازاد باشد و میراث میبرد دیت جنین را هر کس که وارث مال است اقرب فالاقرب و دیت جراحات و اعضای او به نسبت دیت اوست و اگر حاملی را زد و جنین انداخت زنده بعد از ان مرد بان انداختن قصاص جائز است اگر عمدا باشد و اگر عمدا نباشد دیت واجب می‌شود و در قطع سر میّت حر مسلم صد دینار شرعیست و در قطع جوارح و اعضاء او بحساب دیت او و همچنین در جراحت و شجاج او نسبت بدیت او و این دیت را در وجوه برو خیرات صرف باید کرد

فصل دوازدهم در بیان جنایتی که بر حیوان واقع است‌

هر کس حیوان ماکول اللّحم بتلف او رد بتذکیه برو هست ارش که بمالک دهد و مغنی ارش انست که تفاوت قیمت انکه زنده بود تا انکه مرده است بدهد و اگر بی تذکیه بتلف اورده باشد برو هست که قیمت روز اتلاف بصاحب ان دهد و در قطع جوارح ان حیوان و یا در شکستن اعضای او ارش واجب میشود که تفاوت قیمت است و اگر ان حیوان ماکول اللّحم نباشد اگر قابل تذکیه است و بتذکیه کشته است ارش لازم است و نیز ارش است چون قطع اعضای ان حیوان کند و ان زنده باشد و نمیرد و اگر بتذکیه نکشته باشد قیمت روز اتلاف بمالک دهد و اگر قابل تذکیه نباشد قیمت واجب میشود مانند سگ صید که قیمتش چهل درهم است و سگ گوسفند و خانه بیست درهم است و کلب زراعت قیمتش یک قفیز گندم است و قیمت جنین حیوان عشر قیمت ان حیوان واجب میگردد

فصل سیزدهم در بیان عاقله است‌

پیشتر معلوم شد که دیت قتل خطا بر عاقله است و عاقله عصبه قاتل و معتق او و ضامن جریره و امام است بترتیب که گفته شد امّا عصبه قاتل کسانی‌اند که نزدیک‌اند باو بسبب پدر و مادر یا بسبب پدر نه بسبب مادر مثل برادران و