یکدوره فقه کامل فارسی صفحه 48

چند سال نداده باشد چندان زکوة واجب باشد که بعد از وضع ان کمتر از نصاب اوّل بماند مثلا اگر بیست و یکدینار را پنج سال زکوة نداده باشد برو زکوة سه ساله که یکمثقال و نیم است واجب باشد و همچنین است در زکوة حیوانات‌

باب چهارم در زکاة غلات چهار گانه که گندم و جو و خرما و مویز است‌

و درینها زکوة واجب میگردد بدو شرط اوّل انکه مالکرا غلّه بزراعت حاصلشده باشد یا بعد از ملکیت ظاهر گردد بانکه خصیل باو منتقل باشد و گذاشته تا غلّه شده و اگر بعد از انکه دانه سخت کرده باشد باو منتقلشود زکوة بر مالک اوّل واجب باشد و همچنین کسیکه غلّه ببیع یا هبه یا مانند ان بوی انتقال یابد برو زکوة واجب نباشد و اگرچه چندین سال بماند دوّم نصابست و ان پنج وسق است هر وسقی شصت صاع و هر صاعی چهار مد هر مدی دو رطل و ربعی هر رطلی نود و یکمثقال که یکصد و سی درهم است و بعضی گفته‌اند که رطلی نود مثقال است که یکصد و بیست و هشت درهم و سه سبع درهمی و در ان یکعشر است یعنی از ده من یکمن زکوة است اگر اب روان یا اب باران خورده باشد و یا دیمه باشد و یا اب از بیخ کشیده و نصف عشر است یعنی از بیست من یکمن زکوة است اگر از دلو بگاو و شتر و چرخ اب خورده باشد که محتاجست بخرج بسیار و اگر بهر دو نوع اب پرورده باشد بیشتر را اعتبار نمایند و اگر برابر باشد در ان سه ربع عشر باشد از سی و دو و ربع و زکوة بعد از اخراج خرجها واجب است از اجرت اب دادن و عمارت و نگهداشت و درو و تخم و خراج و حصّه سلطان و غیره و بعد از اخراج اگر بنصاب رسد زکوة واجب گردد و غلّهای که از یکجنس‌اند با هم ضم کنند و اگر چه در شهرهای دور از هم باشند و وقت ارتفاع مختلف باشد و همچنین غلّها که دو نوبت حاصل میشوند چنانچه در بعض بلاد یمن و حبشه و همچنین جمیع غلّها از انکه بدلو گاو و شتر ابخورده باشد و انکه باب باران و غیره پرورده باشند و اگر کسی نخلستانی را بارزیرا بخرد بعد از انکه خرما یا انگور ان سرخ یا زرد شده زکوة ان بر بایع باشد و اگر پیش از ان بخرد بر مشتری باشد و بهای نخل و زر را داخل نکنند بخلاف انکه خرما و انگور بیدرخت خریده باشد که بهای انداخل خرج است بعد از اخراج ان زکوة ان واجب گردد و بعضی داخل خرج نداشته‌اند و زکوة گاهی واجب میگردد در گندم و جو که دانه سخت میگردد در خرما و مویز چون سرخ و زرد شود و اخراج ان در گندم و جو بعد از پاک کردن و در خرما و مویز بعد از خشکی واجب است و اعتبار نصاب نیز از خشکیست و اگر کسی رطب یا انگور را خشک نمیگرداند و بعد از خشکی بنصاب می‌رسد واجب است که از ان تر بیرون کند و جائز است حرز خرما و مویز و تعین حرّ از امینی و دو حرّ از بهتر باشد و چون حرّ از حرز نماید مخیّر سازد مالکرا که بامانت نگهدارد و در انجا بهیچگونه تصرّف نکند از فروختن و بخشیدن و خوردن و غیر ان یا انکه حصّه زکوة را ضامن شود و هر تصرفی که خواهد کند و جائز است که عامل خود ضبط کند و ضامن حصّه مالک گردد و بعد از ضمان هر کدام اگر چیزی بتقصیر تلف گردد از عهده بیرون اید و اگر بی تقصیر تلف شود از حصّه که ضامن گشته بحساب ان ساقط گردد و جائز نیست عاملرا که بعوض مویز انگور ستاند و بعوض خرما رطب مگر با تفاوت و بعد از خشکی اگر چیزی زیاد اید رد نماید و اگر کم اید طلب دارد و اگر مالک بعوض مویز انگور