یکدوره فقه کامل فارسی صفحه 79

خواهی بود و عمل کن از برای اخرت خود گویا که خواهی مرد فردا و حضرت رسالت ص فرموده اللّهمّ بارک لامتی فی بکورها یعنی بار خدایا برکت ده امّت مرا در اوّل روز چون کسی حاجتی خواهد باید که در صباح بان متوجّه شود و بشتاب رود بسوی ان‌

فصل دوّم در احکام کسب معاش‌

و ان پنج قسم است واجب و ان گاهی است که قوت خود و عیالش موقوف بر ان باشد و او را طریقی دیگر نباشد غیر از کاسبی و سنّت است و ان انست که از برای فراخی معاش باشد بر عیالان خود و صدقه بر محتاجان و مباح و ان گاهی است که از ان مستغنی باشد و ضرری در ان نباشد و مکروه و ان انست که بر وجهی باشد که اجتناب از ان بهتر باشد همچو صرافی و فروختن کفن و طعام و بنده و صنعت ذبح حیوانات و زرگری و حجامت با شرط انکه چه ستاند و جولاهی و اجرت نر بر ماده جهانیدن و اجرت تعلیم قران و نوشتن و تجارتیکه بدریا باید نشست و خصی کردن حیوانات و معامله با ظالمان و دونان و فرومایگان و گردان و صاحبان افة و علّة و ذمّیان و حرام و ان پنج نوع است اوّل فروختن چیزهای نجس ذاتی همچو خمر و نبیذ و فقاع و مرده و سگ کوچه و خوک یا نجس شده که پاک نتوانکرد مثل انچیزیکه روانست غیر از روغن روان از برای سوختن نه در خانه و زیر سقفی و همچنین حرام است فروختن بول و سرگین غیر از بول شتر از برای شفا و جائز است بیع نجس شده که طهارت توان داد بشرط انکه خبر کند که نجس است و همچنین جائز است بیع کلب صید و گله و زراعت و خانه و اجاره ان دوّم فروختن چیزیکه مقصود از ان فعل حرامی باشد همچو الات قمار و بازی و بت و چلیپا و فروختن سلاح باعدای دین و اجاره دادن دکان و خانه از برای خمر و نبیذ و مانند ان و الاغان از برای کشیدن ان و فروختن انگور از برای انکه خمر کنند و چوب را که بصنم و الات قمار و بازی تراشند و مکروه است بکسی فروختن که این عملها دارد سوّم فروختن چیزیکه هیچ نفع ندارد همچو بوزینه و خرس و سنگ پشت و جعل و کرم و مانند ان چهارم فعلی که حرام است همچو تراشیدن صورتهای مجسم و سرود و همراهی ظالمان بحرام و نگاه داشتن کتاب اهل ضلال و نوشتن ان مگر از برای حجّت و ابطال ان و هجو مومنان و اموختن سحر و کاهنی و قیافه و شعبده و قمار پنجم اجرت بر فعلی که واجب است کردن ان همچو شستن مرده و کفن کردن و دفن کردن و همچنین اجرت بر اذان گفتن و پیشنمازی کردن و جائز است مؤذّن و قاضی را چون احتیاج داشته باشد و متعیّن نباشد و کاتب و قاضی و معلّم قران و ادب را که معاش از بیت المال ستانند و همچنین جائز است اجرت بر عقد نکاح و قاضی شدن از قبل سلطان عادل و از قبل ظالم چون داند که امر معروف و نهی منکر میتواند کرد یا انکه اکراه کند و جائز است ستدن انچه ظالم باسم زکوة یا خراج از زمینها می‌ستاند و اگر چه مالک معلوم باشد

فصل سوّم سنّت است تاجر را دانستن مسائل که تعلّق بخرید و فروخت دارد

و چون چیزی میخرد سه بار تکبیر بگوید و شهادتین را و چون در بازار میرود ایندعا بخواند اللّهمّ انّی اسئلک من خیرها و خیر اهلها و اعوذ بک من شرّها و شرّ اهلها و چون بنشیند شهادتین بگوید و صلوات بر نبی و ال فرستد و بگوید اللّهمّ انّی اسئلک من فضلک حلالا طیّبا و اعوذ بک من ان اظلم و اظلم و اعوذ بک من صفقة خاسرة و یمین کاذبة و چون چیزی