یکدوره فقه کامل فارسی صفحه 89

ساکن گردانیدم ترا در اینجا بمدّت عمر تو یا عمر من یا مدّت یکسال یا انکه تراست درینخانه نشستن مادام که باقی باشی تو یا زنده باشی تو یا باقی باشم من یا زنده باشم من یا مدّت یکسال پس اگر مقید به عمر شود انرا عمری خوانند و اگر بمدّتی مقید شود انرا رقبی گویند و اگر قید عمری و مدّت نشود انرا سکنی گویند و بعد از قبول و قبض لازم میگردد پس اگر تعیّن مدّتی و عمری نشده مالکرا باشد اخراج او هرگاه که خواهد و اگر تعیّن مدّت و عمری شده جائز نباشد مالکرا با قبض اخراج او پیش از گذشتن ان مدّت یا عمر پس اگر مقید بعمر مالک شده یا بمدّتی و ساکن وفات نماید ورثه او را باشد مسکن تا باخر مدّت یا عمر مالک و اگر مقید بعمر ساکن شده یا بمدّتی و مالک وفات نماید ورثه او را نباشد اخراج پیش از وفات او یا گذشتن مدّت و چون ساکن وفات یابد ورثه او را نرسد نشستن در انجا و ساکن را هست که خود بنشیند با اهل و عیال و مهمان گاهیکه تعیّن ساکن نشده باشد و او را نیست که دیگری بنشاند الّا باذن مالک و واجب نیست عمارت بر هیچکدام ازینها و جائز نیست منع از چیزیکه مضرت نرساند و هر چیز که صحیح است وقف ان صحیح است بعمری دادن ان از ده و زمین و حیوان و غیر ان و جائز است حبس اسپ و اشتر در راه خدایتعالی و بنده در خدمت مسجدی یا مشهدی و لازم می‌شود بعد از عقد و از ملک مالک بیرون نمیرود و اگر کسی حبس کند چیزیرا بر شخص و تعیّن مدّتی نماید لازم شود و بعد از انمدّت بانکس یا بورثه‌اش بازگردد و اگر تعیّن مدّت نکند او را رسد رجوع کند هرگاه که خواهد

باب چهارم در وقف‌

اشاره

و در اندو فصل است اوّل در شروط وقف و انهشت است اوّل عقد و ان ایجاب است همچونکه گوید وقف کردم یا حبس کردم و صدقه نمودم با وجود قرینه که دلالت بر وقف کند و قبول بلفظی که دلالت بر ان کند گاهیکه وقف بر کسی باشد که ممکن باشد او را قبول و معتبر است قبول از قبل طفل و مجنون با غبطه ایشان و امّا در وقف بر فقرا و مساکین و مانند ایشان و بر مساجد و مشاهد و مانند ان شرط نیست قبول و بعضی گفته‌اند شرطست و همچنین نیّت تقرّب شرط است پیش بعضی دوّم انکه واقف بالغ و عاقل و اهل تصرّف باشد و در وقف طفل ده ساله که از اهل تمیز باشد خلاف است همچو صدقه و وقف مریض از دو دانگ معتبر باشد گاهیکه ورثه اجازت ندهند سوّم انکه موقوف یعنی انچه انرا وقف می‌کنند عینی باشد معیّن و ملک واقف و صحیح باشد انتفاع از ان با بقاء ان پس صحیح نباشد وقف منفعت همچون نشستن در خانه و خدمت بنده و وقف دین و وقف بنده ان بندگان بی تعیّن و وقف ملک دیگری و اگر چه اجازت دهد و وقف چیزیکه انرا نفعی نباشد و وقف چیزیکه بانتفاع فانی گردد همچو نان و میوها و مانند ان و شرط نیست که موقوف همیشه باقی ماند پس صحیح باشد وقف بنده و جامه و صحیح است وقف مشاع چون معین باشد چهارم انکه دائمی باشد پس اگر مقید بمدّتی سازد ان حبس باشد و باطل شود بگذشتن انمدّت و اگر وقف کند بر کسیکه غالب انست که انقراض مییابد جاری باشد برو پس اگر انقراض نیابد همیشه باشد و اگر انقراض یابد بعضی گفته‌اند بعد از انقراض رجوع بواقف کند یا بورثه او و بعضی گفته‌اند ورثه موقوف علیه را باشد و بعضی گفته‌اند که در وجوه بر صرف نمایند پنجم انکه معلق بشرطی نباشد ششم قبض باذن واقف پس اگر واقف پیش از قبض بمیرد وقف باطل باشد و اگر واقف بر اطفال خود وقفی کند احتیاج بقبض مجدد