‌رساله توضیح‌المسائل با اضافات فراوان و استفتاءات جدید جلد 3 صفحه 2

جواب: کافی است؛ ولی سعی کنید عقاید خود را از روی دلیل و برهان و استدلال فراگیرید.

سؤال 3- مقلّد در چه زمینه‌هایی مکلّف به تقلید از مرجع تقلید است؟ آیا تقلید محدود به احکام عبادی (نماز و روزه و مانند آن) می‌شود، یا احکام معاملات و اعمال حقوقی و مانند آن را نیز شامل می‌شود؟

جواب: تمام اعمال و احکام شرع، غیر از ضروریّات دین را، شامل می‌شود؛ ولی تقلید در اعتقادات راه ندارد.

گسترۀ فقه

سؤال 4- با پیشرفت علم، ممکن است مسائلی پیش آید که در قرآن و دیگر منابع اسلامی ذکری از آن به میان نیامده باشد، و کمک گرفتن از عقل به تنهایی، با توجّه به این که اشتباهات بسیاری دارد، کافی نباشد. با توجّه به این مطلب، آیا مراجع محترم می‌توانند پاسخگوی تمام مسائل شرعی نسل آینده باشند؟

جواب: در اسلام یک سلسله قواعد کلّی وجود دارد که پاسخگوی همۀ مشکلات در تمام اعصار است. و به همین جهت هر سؤالی از ما در مورد مسائل جدید بشود به کمک آنها به حمد الله پاسخ‌گو هستیم، و هیچ بن‌بستی وجود ندارد.

راههای شناخت مرجع اعلم

سؤال 5- آیا زن و فرزند باید از مرجعِ تقلیدِ شوهر و پدر تقلید کنند، یا در تقلید آزاد هستند؟

جواب: هرکس در تقلیدش آزاد است؛ باید تحقیق کند و مطابق آن تقلید نماید.

سؤال 6- مسألۀ رجوع به اعلم در مسائل مورد اختلاف فقها، از جمله مسائلی است که در تمام رساله‌های عملیّه آمده است؛ ولی حقیقت این است که تشخیص اعلم کاری سخت، بلکه شاید از محالات باشد! چون هر شخص یا گروهی، شخص خاصّی را اعلم دانسته، و غیر او را اعلم نمی‌داند. سؤال این است که: «مراجعی بودند