‌رساله توضیح‌المسائل با اضافات فراوان و استفتاءات جدید جلد 3 صفحه 353

مذهب» اموری است که با دلیل قطعی در مذهب شیعه ثابت شده باشد. ثانیاً: اگر کسی ضروریّات دین را انکار کند، و انکارش سبب انکار نبوّت گردد، از اسلام خارج می‌شود، ولی انکار ضروریّات مذهب تنها باعث خروج از مذهب است؛ نه اسلام.

سؤالات متفرّقۀ حدود

سؤال 995- دربارۀ قاعدۀ درء بفرمایید:

1- آیا این قاعده اختصاص به باب حدود دارد، یا شامل ابواب قصاص، دیات و تعزیرات نیز می‌شود؟

جواب: شامل قصاص و تعزیرات نیز می‌شود.

2- معیار در عدم اجرای حد چیست؟ آیا شکّ در حلیّت، توهّم جواز عمل، صِرف ظنّ به اباحه، (و لو ظنّ غیر معتبر) یا عدم علم به حرمت معیار است؟

جواب: دلیل ثبوت حدّ یا قصاص باید حدّ اقلِّ حجیّت نباشد؛ بلکه دلیل، هر چند ظنّی باشد، باید دلیل محکمی محسوب شود؛ به طوری که عرفاً صدق شبهه نسبت به آن نکند.

3- محلّ عروض شبهه در قاعدۀ درء کیست؟ قاضی، مرتکب عمل، یا هر دو؟

جواب: معیار تشخیص قاضی است.

4- آیا شبهات موضوعیّه، حکمیّه، شبه عمد و غیر عمد، إکراه، إجبار، نسیان و مانند آن مشمول این قاعده می‌شود؟

جواب: قاعدۀ درء شامل تمام این موارد می‌شود.

5- در فرض شمول شبهات حکمیّه، آیا بین جاهل قاصر و مقصّر تفاوتی وجود دارد؟

جواب: تفاوتی وجود ندارد.

سؤال 996- با توجّه به جریان قاعدۀ قرعه در شبهات موضوعیّه، بفرمایید:

1- آیا این قاعده اختصاص به شبهات حکمیّه دارد، یا شبهات موضوعیّه در امور