‌رساله توضیح‌المسائل با اضافات فراوان و استفتاءات جدید جلد 3 صفحه 517

مدّت را نیز بپردازد. یعنی علاوه بر خسارات اتومبیل، مال الاجارۀ ماشین را نیز به او بدهد.

سؤال 1538- اگر کسی، دیگری را توقیف غیر قانونی کند، یا بر او آسیب رسانده، و وی را راهی بیمارستان کند، یا مال او را تخریب، یا تصرّف غیر قانونی، یا غصب نماید، لطفاً بفرمایید:

1- نظر حضرتعالی در مورد منافع کاری که مجنیّ علیه در مدّت توقیف، یا بستری در بیمارستان، از آن محروم شده، یا منافع مالی که به خاطر ترمیم مال تخریب شده، یا تصرّف غیر قانونی، یا غصب از بین رفته، و مالک از آن منتفع نشده چیست؟

2- با توجّه به مسائل فوق آیا از دست دادن منافع ممکن الحصول (عدم نفع) قابل جبران است؟

3- آیا از دست دادن منافع ممکن الحصول (عدم نفع) ضرر است؟

4- اگر این منافع را قابل جبران می‌دانید، بر اساس کدام قاعده قابل جبران است، و استدلال حضرتعالی در این مورد چیست؟

5- آیا قاعدۀ لا ضرر شامل ضرر عدمی هم می‌شود؟

جواب: در مواردی که عرفاً ضرر و زیان و خسارت صدق کند می‌توان از قاعدۀ لا ضرر استفاده کرد، خواه دربارۀ عبد باشد یا حرّ، و ما معتقدیم که لا ضرر همان گونه که نفی حکم می‌کند، احکامی که جبران‌کننده ضرر است را نیز اثبات می‌نماید.

11- حقوق

الف) حقّ الطبع

سؤال 1539- لطفاً به دو سؤال زیر پاسخ دهید:

1- آیا حقوق مالکیّت‌های فکری، مانند حقّ تألیف، ترجمه، طبع و اختراعات، شرعی است؟

2- راجع به انحصار تجارت در کالاهای اساسی، فتوای حضرتعالی چیست؟