رساله توضیح المسائل آیت الله شیخ محمداسحاق فیاض صفحه 566

احکام قسم و نذر

قسم

(مسأله 2807) قسم به اللَّه و نام های مختص به او یا هر آنچه که بر اللَّه(جل و علا)دلالت کند و ذات خداوند در نظر آید مانند:رب، خالق، باری، رازق و مانند آنها منعقد می شود.بعید نیست قسم به صفاتی که مخصوص خداوند نیست مانند:عالم، سمیع، بصیر و مانند آنها نیز منعقد شود.اما اگر بگوید:«و حق الله»قسم منعقد نمی شود، مگر آنکه به آن، قسم به خداوند متعال را قصد کند.نیز قسم با برائت از خداوند و یا یکی از انبیاء و ائمه(علیهم السلام)منعقد نمی شود، و بعید نیست که قسم به اینها حرام باشد.

(مسأله 2808) در قسم تکلیف، قصد و اختیار شرط می باشد، و در حال غضب، جبر و اکراه، منعقد نمی شود.قسم کافر نیز صحیح می باشد.اگر قسم بر امر واجب، یا مستحب، یا مباح راجح، یا ترک حرام، یا ترک مکروه و یا ترک مباح راجح تعلق بگیرد، منعقد می شود.چنانچه وجود و عدم متعلق قسم برای دین و دنیا مساوی باشد، بعید نیست که قسم منعقد شود.

(مسأله 2809) قسم به فعل غیر تعلّق نمی گیرد، و نیز قسم به امر گذشته و امر محال تعلّق نمی گیرد و در تمام این موارد اثری بر قسم مترتب نمی شود.

(مسأله 2810) در صحت قسم، قدرت بر وفای به آن در وقت خودش، شرط است، بنابراین قسم به امر غیر مقدور و منعقد نمی شود.نیز اگر به امری قسم بخورد که در زمان قسم مقدور باشد ولی در هنگام عمل و یا برای همیشه، از انجام آن عاجز گردد، قسم منعقد نمی شود.

(مسأله 2811) قسم خوردن بر خلاف واقع، در صورتی که از مصلحت خاص برخوردار باشد، جایز است مانند دفع ظالم از مال خودش یا مال مؤمن دیگر، بلکه قسم اگر سبب خلاصی او از حرام و یا نجات جان خود یا مؤمن دیگری گردد، واجب می شود.

(مسأله 2812) برای فرزند با بودن پدر و زوجه با بودن زوج، قسم اعتبار ندارد، به این معنی که پدر می تواند قسم فرزند و زوج قسم زوجه را منحل کنند، بلکه بعید نیست که در موارد مذکور اصلاً قسم منعقد نشود.نیز قسم در فعل معصیت محقق نمی شود مانند تحریم حلال یا تحلیل حرام و یا قطع رحم.