- 1. ضرورت دادرسی به حکم عقل و عرف 4
- 2. آثار بررسی شیوه های دادرسی پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله 4
- فصل اول: کلیات 4
- اشاره 4
- 3. روش پژوهش 6
- الف) قضا 7
- 4. پیشینه پژوهش 7
- 5. مفهوم شناسی 7
- ب) ولایت 9
- ج) حق 9
- الف) تأکید بر اجرای عدالت 10
- 6. دادرسی در قرآن 10
- ب) ضرورت دادرسی 11
- ج) عادلانه بودن دادرسی 11
- ه_ ) ممنوع بودن دادستانی از حاکمان ستمگر 12
- د) ملاک عادلانه بودن دادرسی 12
- 7. دادرسی در حدیث 13
- و) لزوم تسلیم شدن در برابر حکم قاضی 13
- فصل دوم: شیوه های دادرسی پیش از اسلام 16
- 1. دادرسی در عربستان 16
- اشاره 16
- 2. دادرسی در روم قدیم 18
- 3. دادرسی در ایران باستان 20
- 1. انسجام و هماهنگی 22
- فصل سوم: ویژگی های نظام دادرسی پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله 22
- اشاره 22
- 2. الهی بودن 23
- 3. پویایی 24
- 4. اصالت و غیراقتباسی بودن 26
- 5. استقلال 27
- فصل چهارم: دیدگاه خاورشناسان درباره دادرسی پیامبراعظم صلی الله علیه و آله 29
- اشاره 33
- 1. بلوغ 33
- فصل پنجم: ویژگی های دادرس از نظر پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله 33
- 3. ایمان 34
- 2. عقل 34
- 4. عدالت 35
- 6. علم و اجتهاد 36
- 5. پاک زادی (حلال زاده) 36
- 7. مرد بودن 40
- 1. توجه دادن به قیامت 50
- اشاره 50
- فصل ششم: شیوه های دادرسی پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله 50
- 2. رعایت برابری در مراحل دادرسی 51
- 3. شنیدن ادله دو طرف دعوا 53
- 4. قضاوت بر اساس «بینّه بر عهده مدّعی است و سوگند بر عهده منکر» 54
- 5. موعظه هنگام سوگند خوردن 57
- 7. اقرار گرفتن از مجرم 58
- 6. قضاوت بر اساس ظاهر 58
- 8. قَسامه 60
- 9. قرعه 62
- 11. قاعده «حدود با آنچه شبهه آمیز است، برداشته می شود» 64
- 10. قاعده تقسیم 64
- 12. زندانی کردن 66
- ب) بازداشت پس از صدور حکم 66
- اشاره 66
- الف) بازداشت پیش از قضاوت (بازداشت موقت) 66
- ج) بازداشت به عنوان مجازات و حدّ (بازداشت تنبیهی) 67
- اشاره 68
- فصل هفتم: آسیب های دادرسی از نظر پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله 68
- 1. رشوه ستانی قاضی 68
- 2. هدیه گرفتن قاضی 69
- 3. شتاب زدگی در قضاوت 70
- 4. قضاوت در شرایط روحی نامناسب 72
- 5. تبعیض 72
- کتاب 75
- کتاب نامه 75
- نشریه 76
دادرسی اسلام، وحدت و هماهنگی خاصی داشت. برای نمونه، یکی از راه های اثبات جرم در نظام قضایی اسلام، اقامه بیّنه و دلیل است و از سوی دیگر، علم قاضی نیز از راه های اثبات جرم به شمار رفته است. حال اگر در موردی، بیّنه و دلیل برخلاف علم قاضی باشد، میان این دو اصل تعارض و ناهماهنگی دیده می شود. با این حال، در اسلام، گستره حجیّت بینّه و دلیل تا جایی است که قاضی برخلاف آن علم نداشته باشد. بدین ترتیب، با تعارض میان این دو اصل، اثبات جرم برداشته می شود و در اصطلاح می گویند حجیت بیّنه مقید به علم نداشتن قاضی برخلاف آن است.
به جز اینها باید گفت مجموعه روش ها با زیربنای مکتب (جهان بینی توحیدی) و نیز با غایت آن (عدالت) و دیگر قواعد فردی و اجتماعی اسلام هماهنگ است. برای نمونه، در قوانین جزایی اسلام، مجرم سزاوار مجازات است، ولی در این مجازات ها هیچ گاه اصل عدالت زیر پا گذاشته نمی شود و مجازات بیشتر از جرم تجویز نشده است.
2. الهی بودن
2. الهی بودن
آرمان نهایی و رسالت اصلی پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله، دعوت و رساندن انسان ها به اندیشه ناب توحید است. اسلام نه تنها خدا را خالق جهان هستی می داند (توحید در خالقیت)، بلکه همو به تنهایی جهان را تدبیر می کند (ربوبیت تکوینی) و قوانین حاکم بر افراد جوامع انسانی را نیز وضع می کند (ربوبیت تشریعی). پس انسان موظف است فقط از دستورهای او اطاعت کند (توحید در عبودیت). نظام دادرسی اسلام نیز از این قاعده مستثنا نیست. در مکتب اسلام، حق قانون گذاری از آن خداست و هیچ انسانی (چه به صورت فردی یا جمعی) حق قانون گذاری ندارد؛ زیرا: