آیین دادرسی پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله صفحه 50

فصل ششم: شیوه های دادرسی پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله

اشاره

فصل ششم: شیوه های دادرسی پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله

زیر فصل ها

1. توجه دادن به قیامت

2. رعایت برابری در مراحل دادرسی

3. شنیدن ادله دو طرف دعوا

4. قضاوت بر اساس «بینّه بر عهده مدّعی است و سوگند بر عهده منکر»

5. موعظه هنگام سوگند خوردن

6. قضاوت بر اساس ظاهر

7. اقرار گرفتن از مجرم

8. قَسامه

9. قرعه

10. قاعده تقسیم

11. قاعده «حدود با آنچه شبهه آمیز است، برداشته می شود»

12. زندانی کردن

1. توجه دادن به قیامت

1. توجه دادن به قیامت

پیامبر گرامی اسلام پیش از آغاز قضاوت، متذکر جهان واپسین می شد و به طرفین نزاع گوشزد می فرمود که این جهان، زودگذر است و در ورای آن، جهانی ابدی وجود دارد که رفتار انسان محاسبه می شود. بدین ترتیب، حقی که انسان به ستم از برادر مسلمانش می گیرد، در آن جهان وبال گردنش می شود.

پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله، خود، کار قضاوت میان مردم را بر عهده داشت و مبنای قضاوتش نیز بیّنه و سوگند بود، نه علم لدنی و غیبی. ایشان ابتدا متخاصمین را به پرهیز از حق کشی دعوت می کرد و می فرمود:

أیُّهَا النّاسُ إِنَّما أَنا بَشَرٌ وَ أَنْتُمْ تَخْتَصِمُونَ، وَ لَعَلَّ بَعْضُکُم أَلْحَنُ بِحُجَّتِهِ مِنْ بَعْضٍ، وَ إنَّما أَقْضِی عَلی نَحْوِ ما أَسْمَعُ مِنْهُ فَمَنْ قَضَیْتُ لَهُ مِنْ حَقِّ أَخِیهِ بِشَیْ ءٍ فَلا یَأْخُذَنَّهُ، فَإِنَّما أَقْطَعُ لَهُ قِطْعَهً مِنَ النّارِ.(1)

ای مردم، من نیز انسانی مثل شما هستم و شما اختلافات خود را (برای قضاوت) نزد من می آورید. شاید برخی از شما در دلیل آوردن خوش بیان تر از دیگری باشد و من نیز بر اساس شنیده هایم از شما قضاوت می کنم. پس اگر در