آداب و احکام کسب و کار صفحه 19

اصبغ بن نباته می گوید: شنیدم امیرمؤمنان علیه السلام روی منبر سه مرتبه فرمود: «یَا مَعْشَرَ التُّجَّارِ الْفِقْهَ ثُمَّ الْمَتْجَرَ الْفِقْهَ ثُمَّ الْمَتْجَرَ الْفِقْهَ ثُمَّ الْمَتْجَرَ وَ اللَّهِ لَلرِّبَا فِی هَذِهِ الْأُمَّهِ أَخْفَی مِنْ دَبِیبِ النَّمْلِ عَلَی الصَّفَا:

ای تجار! ای کسبه! اول مسئله بعد کسب و کار، اول مسئله و فقه بعد کسب و کار؛ زیرا به خدا قسم ربا در این امت مخفی تر از صدای پای مورچه روی سنگ صاف است».(1)

مقصود این است که اگر کسی مسائل خرید و فروش را نداند، بدون آن که بخواهد گرفتار گناه بزرگ رباخواری می شود. از امام جواد علیه السلام نقل شده است:

مَن عَمِلَ عَلی غَیرِ عِلْمٍ اَفْسَدَ اَکْثَرَ مِمّا یصْلِحُ.

هر کس بدون آگاهی از مسائل مربوط به موضوعی، در آن گام نهد، آنچه خراب می کند بیشتر از چیزی است که به دست می آورد.(2) امام صادق علیه السلام فرمودند:

«مَنْ أَرَادَ التِّجَارَهَ فَلْیَتَفَقَّهْ فِی دِینِهِ لِیَعْلَمَ بِذَلِکَ مَا یَحِلُّ لَهُ مِمَّا یَحْرُمُ عَلَیْهِ وَ مَنْ لَمْ یَتَفَقَّهْ فِی دِینِهِ ثُمَّ اتَّجَرَ تَوَرَّطَ الشُّبُهَاتِ؛(3)

هر کس تصمیم دارد به تجارت و کسب و کار بپردازد، نخست باید مسائل و احکام فقهی آن را یاد بگیرد تا حرام ها و حلال ها را تشخیص دهد و هرکس بدون یادگیری مسائل شرعی به کسب و کار مشغول شود، گرفتار گناه و ناهنجاری ها نخواهد شد.

نقل شده است که حضرت امیرمؤمنان می فرمود:

«لَا یَقْعُدَنَّ فِی السُّوقِ إِلَّا مَنْ یَعْقِلُ الشِّرَاءَ وَ الْبَیْعَ.(4)

نباید کسی وارد میدان کار رود، مگر آن که احکام و آداب خرید و فروش را بداند.»

امام صادق علیه السلام از حضرت علی علیه السلام نقل کرده اند:

1- وسائل، 17، ص 381.
2- کافی، ج6، ص44.
3- وسائل الشیعه، ج12، ص 283.
4- تهذیب، ج7، ص5.