رساله توضیح المسائل مطابق فتاوای حضرت آیت الله العظمی حاج میرزا یدالله دوزدوزانی تبریزی صفحه 13

احکام تقلید

مسأله 1 ) عقیده مسلمان به اصول دین باید از روی دلیل باشد و نمی تواند در اصول دین تقلید نماید، بلکه باید آنها را از روی دلیل -به فراخور حال خویش- بداند، ولی در فروع دین، یعنی احکام و دستورات عملی، اگر مجتهد باشد (یعنی بتواند احکام الهی را از روی دلیل به دست آورد) به عقیده خود عمل می کند. اگر مجتهد نباشد، باید از مجتهدی تقلید کند.

نیز می تواند عمل به احتیاط کند، یعنی در اعمال خود طوری رفتار نماید که یقین کند تکلیف خود را انجام داده، مثلاً اگر برخی از مجتهدان کاری را حرام و بعضی مباح می دانند، آن را ترک کند یا اگر برخی آن را مستحب و بعضی واجب می دانند، آن را حتماً به جا آورد، ولی چون عمل به احتیاط مشکل است و به اطلاعات نسبتاً وسیعی از مسائل فقهی احتیاج دارد، راه برای توده مردم غالباً مراجعه به مجتهدان و تقلید از آن هاست.

مسأله 2 ) حقیقت تقلید در احکام، یاد گرفتن فتوای مجتهد با التزام به عمل به آن است. مجتهدی که از او تقلید می کند، باید دارای صفات زیر باشد:

«مرد، بالغ، عاقل، شیعه دوازده امامی، حلال زاده، عادل و زنده باشد».

عادل کسی است که کارهایی را که بر او واجب است، به جا می آورد و کارهایی را که بر او حرام است، ترک می کند. نشانه عدالت این است که در ظاهر شخص خوبی باشد که اگر از اهل محل یا همسایگان و یا کسانی که با او معاشرت دارند، وضع او را بپرسند، خوبی او را تصدیق کنند. در مسائلی که مجتهدان اختلاف نظر دارند، بنابراحتیاط باید از اعلم تقلید کند.

مسأله 3 ) مجتهد و اعلم و دارای دیگر شرایط تقلید را از سه راه می توان شناخت:

اوّل: انسان از اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم و واجد سایر شرایط را بشناسد و بدان یقین یا اطمینان حاصل کند. در تشخیص مجتهد و اعلم، لازم نیست انسان مجتهد باشد.

دوم: از هر راهی برای انسان اطمینان حاصل شود یا برای نوع مردم در مورد شرایط اطمینان حاصل گردد، مثلاً عده ای از اهل علم که می توانند مجتهد و اعلم و دارای