رساله توضیح المسائل مطابق فتاوای حضرت آیت الله العظمی حاج میرزا یدالله دوزدوزانی تبریزی صفحه 387

مسأله 2252 ) اگر قرار معامله مساقات را پیش از ظاهر شدن میوه یا پس از یا پیش از رسیدن میوه بگذارند، معامله صحیح است اما پس از رسیدن میوه باطل است، اگرچه احتیاج به کاری مانند چیدن میوه و نگهداری آن داشته باشد.

مسأله 2253 ) معامله مساقات در بوته خربزه و خیار و مانند این ها صحیح است.

مسأله 2254 ) درختی که از آب باران یا رطوبت زمین استفاده می کند و به آبیاری احتیاج ندارد، اگر به کارهای دیگر مانند بیل زدن و کود دادن محتاج باشد، معامله مساقات در آن صحیح است.

مسأله 2255 ) دو نفری که مساقات کرده اند، با رضایت یکدیگر می توانند معامله را به هم بزنند، نیز اگر در ضمن خواندن صیغه مساقات شرط کنند که هر دو یا یکی از آنان حق به¬هم زدن معامله را داشته باشند، مطابق قراری که گذاشته اند، به¬هم زدن معامله اشکال ندارد بلکه اگر در معامله شرطی کنند و عملی نشود، کسی که برای نفع او شرط کرده اند، می تواند معامله را به هم بزند.

مسأله 2256 ) اگر مالک بمیرد، معامله مساقات به هم نمی خورد و ورثه اش به جای او هستند.

مسأله 2257 ) اگر کسی که تربیت درخت ها به او واگذار شده بمیرد، چنانچه در عقد شرط نکرده باشند که خودش آن ها را تربیت کند، ورثه اش به جای او هستند. چنانچه خودشان عمل را انجام ندهند و اجیر هم نگیرند، حاکم شرع از مال میت اجیر می گیرد و حاصل را بین ورثه میت و مالک قسمت می کند. اگر شرط کرده باشند که خود او درخت ها را تربیت نماید، با مردنش معامله باطل می شود.

مسأله 2258 ) اگر شرط کند که تمام حاصل برای مالک باشد، مساقات باطل است و میوه مال مالک می باشد و کسی که کار می کند، نمی تواند درخواست اجرت نماید ولی اگر شرط کنند که تمام حاصل مال باغ دار باشد، مساقات باطل است و مالک باید اجرت معمول بین باغ داران را بدهد، همچنین اگر باطل بودن مساقات به جهت دیگر باشد، مالک باید مزد آبیاری و کارهای دیگر را به مقدار معمول به کسی که درخت ها را تربیت کرده، بدهد ولی اگر مقدار معمول بیش تر از قرارداد باشد، دادن زیادی لازم نیست.