رساله توضیح المسائل مطابق فتاوای حضرت آیت الله العظمی حاج میرزا یدالله دوزدوزانی تبریزی صفحه 487

احکام دیه

مسأله 2808 ) اگر کسی که بالغ و عاقل است، عمداً و بناحق مسلمانی را بکشد، در صورتی که مقتول، مرد یا پسر باشد، ولیّ کشته می تواند قاتل را عفو کند یا قصاص نماید، ولی اگر مقتول کافر باشد، قاتل او را که مسلمان است نمی توان کشت. اگر مقتول مسلمان زن یا دختر باشد اگرچه می شود قاتل مسلمان او را کشت، لکن اگر قاتل مرد باشد، باید نصف دیه او را به ولیّ اش بدهند. اگر قاتل دیوانه یا نابالغ باشد، مطلقاً دیه باید بدهند و دیه آن بر عاقله است که معنای آن خواهد آمد، نیز ولیّ کشته می تواند به مقداری که طرفین راضی شوند از قاتل دیه بگیرد. در صورتی که رضایت آن ها به دیه ای باشد که در شرع معین شده، چون تقدیرات شرعی در دیه مختلف است، اختیار تعیین آن با قاتل است. می تواند هرکدام را که برای او آسان تر است، اختیار نماید. بنابراین می تواند قیمت نقره را که از سایر اقسام دیه کم تر است، بدهد. اما اگر از روی خطای محض بکشد، مثلاً برای حیوانی تیر بیندازد و اشتباهاً کسی را بکشد، ولیّ مقتول حق ندارد او را بکشد، اما می تواند از عاقله (یعنی قوم و خویشان پدری قاتل) و در صورت ندادن آن¬ها از خود قاتل، دیه بگیرد. اگر از روی خطای شبیه به عمد بکشد به این معنی که شخصی کسی را با آلتی بزند که عادتاً کشنده نیست و قصد کشتن هم نداشته باشد و اتقافاً بکشد، در این فرض قاتل باید دیه بدهد و ولیّ مقتول حق کشتن او را ندارد.

مسأله 2809 ) دیه ای که قاتل باید بدهد، در صورتی که مقتول مرد و مسلمان و آزاد باشد، یکی از شش چیز است:

اوّل- در قتل عمدی صد شتر که داخل سال ششم شده باشند. در قتل خطای محض و شبه عمد سن شترها کم تر از این است. دوم- دویست گاو. سوم- هزار گوسفند. چهارم- دویست حلّه و هر حلّه دو پارچه است و اولی این است که از پارچه های یمن باشد. پنجم- هزار مثقال شرعی طلا که هر مثقال هیجده(18) نخود است. ششم- ده هزار درهم که هر درهم 6/12 نخود نقره سکه دار است

اگر مقتول، زن و مسلمان و آزاد باشد، دیه او در هر یک از این شش چیز نصف دیه مرد است. اگر مقتول کافر ذمّی باشد، در صورتی که مرد باشد، دیه او هشتصد درهم و