رساله توضیح المسائل صفحه 495

آزاد باشد، یکی از شش چیز است؛

اوّل: در قتل عمدی صد شتر که داخل سال ششم شده باشند، و در قتل خطای محض و شبه عمد سنّ شترها کمتر از این است؛ دوم: دویست گاو؛ سوم: هزار گوسفند؛ چهارم: دویست حله و هر حله دو پارچه است و اولی این است که از پارچه های یمن باشد؛ پنجم: هزار مثقال شرعی طلا که هر مثقال 18 نخود است؛ ششم: ده هزار درهم که هر درهمی 6/12 نخود نقره سکّه دار است و اگر مقتول، زن و مسلمان و آزاد باشد، دیه او در هر یک از این شش چیز نصف دیه مرد است و اگرمقتول، کافر ذمّی باشد در صورتی که مرد باشد دیه او هشت صد درهم و در صورتی که زن باشد، دیه او چهارصد درهم است و اگر کافر غیر ذمّی باشد، دیه ندارد و دیه مقتولی که غلام یا کنیز باشد قیمت او است در صورتی که بیشتر از دیه آزاد نباشد و در صورتی که قتل عمدی هم باشد نمی شود قاتل آزاد را برای او کشت.

مسأله 2859 - دیه آسیب زدن به برخی از اعضای بدن مثل دیه کشتن است که مقدار آن در مسأله پیش گفته شد.

اوّل: دو چشم کسی را کور کند، یا چهار پلک چشم او را از بین ببرد. و اگر یک چشم او را کور کند، باید نصف دیه کشتن را بدهد.

دوم: دو گوش کسی را ببرد، یا کاری کند که هر دو گوش او کر شوند. و اگر یک گوش او را ببرد یا کر کند، باید نصف دیه کشتن را بدهد و اگر نرمه گوش او را ببرد، احوط این است که با او صلح نماید گرچه دادن ثلث دیه کامل کفایت می کند.

سوم: تمام بینی یا نرمه بینی کسی را ببرد.

چهارم: زبان کسی را از بیخ ببرد و اگر مقداری از آن را ببرد باید به نسبت مخارج حروفی که به جهت قطع زبان از بین رفته است ملاحظه نماید و دیه تمام را نسبت بمخارج حروف تقسیم کنند و نسبت آن مقدار را بدهد و اولی این است که با مقداری که در ملاحظه مساحت یعنی نصف یا ثلث یا ربع و مانند این ها واجب می شود، ملاحظه نموده هرکدام بیشتر است آن را بدهد.

پنجم: تمام دندان های کسی را از بین ببرد و در صورتی که بعضی از دندان ها را