رساله توضیح المسائل صفحه 501

مراتب امر به معروف و نهی از منکر

امر به معروف و نهی از منکر مراتبی دارد که درصورت احتمال حاصل شدن مقصود از مرتبه پایین، اقدام در حد مرتبه بالاتر جایز نیست؛ و مراتب امر و نهی از این قرار است:

مرتبه اول به گونه ای با گنه کار برخورد شود که احساس کند ارتکاب گناه سبب شده با وی این گونه برخورد می کنند؛ مثل اینکه از او روی بگردانند یا با چهره خشمگین با وی ملاقات کنند و یا با او رفت و آمد نکنند. واگر در این مرتبه درجاتی باشد و احتمال تأثیر درجه ضعیف وجود داشته باشد، به همان درجه ضعیف اکتفا کنند؛ مثلاً اگر احتمال داده شود که با ترک تکلّم مقصود حاصل می شود، به همان اکتفا شود و به درجه بالاتر عمل نکنند؛ خصوصا اگر طرف او شخصی باشد که این عمل موجب هتک او می شود.

مسأله 2880 - اگر اعراض نمودن و ترک معاشرت با گناه کار موجب تخفیف معصیت می شود یا احتمال تخفیف داده شود، واجب است اعراض شود؛ هرچند بداند که گناه کار معصیت را به طور کلی ترک نخواهد کرد. و این امر در صورتی است که با مراتب دیگر نتواند از معصیت جلوگیری کند.

مرتبه دوم امر به معروف و نهی از منکر را با زبان انجام دهد؛ پس با احتمال تأثیر و وجود دیگر شرایط واجب است گنه کار را از انجام گناه نهی کند، و به کسی که واجب را ترک کرده به انجام آن دستور دهد.

مسأله 2881 - اگر احتمال دهد پند و اندرز در گنه کار اثر می کند، باید به آن اکتفا کند و از آن فراتر نرود؛ ولی اگر موعظه مؤثر نباشد، چنانچه احتمال دهد امر و نهی مؤثر است باید امر و نهی کند؛ گرچه متوقف بر سخت گیری و درشتی در گفتار باشد. ولی باید از دروغ و یا گناه دیگر بپرهیزد.

مرتبه سوم استفاده از قدرت و زور؛ پس اگر انسان بداند یا مطمئن شود شخص بدون اعمال قدرت و زور واجب را بجا نمی آورد یا منکر را رها نمی کند، واجب است