- مقدمه مولف 2
- سخن پژوهشکده 5
- فصل اول: تعاریف و کلیات 8
- اشاره 8
- مقدمه 9
- تعریف معروف و منکر 9
- اقسام امر به معروف و نهی از منکر 10
- اشاره 12
- فصل دوم: وجوب و کیفیت امر به معروف و نهی از منکر 12
- 1. واجب ترین واجبات 13
- اشاره 13
- وجوب امر به معروف و نهی از منکر 13
- 2. ضرورت امر به معروف و نهی از منکر 14
- 3. ارتداد مُنکرِ امر به معروف و نهی از منکر 15
- 4. امر به معروف و نهی از منکر نسبت به خانواده 16
- نتیجه 18
- اشاره 19
- الف) عینی و کفایی 19
- اشاره 19
- کیفیت وجوب امر به معروف و نهی از منکر 19
- 2. عدم کفایت گمان 21
- 1. اطمینان به قیام دیگران 21
- 3. لزوم اجتماع 22
- 4. عدم اجتماع 22
- 5. تکلیف همگانی 23
- ب) توصّلی و تعبّدی 24
- ج) مطلق و مشروط 25
- اشاره 25
- 1. عدالت آمر و ناهی 27
- 2. زمان و مکان 27
- 3. عمومیت صنفی 28
- 4. اذن مرجع تقلید 29
- 5. گناه صغیره و کبیره 30
- د) موقّت و غیر موقّت 30
- ه) فوری و غیر فوری 31
- اشاره 33
- فصل سوم: اهمیت امر به معروف و نهی از منکر 33
- مقدمه 34
- 2. لازمه اقامه سایر احکام 35
- 1. بالاترین و شریف ترین فرایض 35
- 3. امنیت اجتماعی 36
- 5. گرفتن حقّ از دشمن 37
- 4. حلال شدن درآمدها 37
- 6. دوری از رحمت حقّ 38
- 7. فرار از مسئولیت 39
- 8. سنّت انبیا و صالحان 40
- 9. هلاکت ابرار 41
- 10. استدلال به آیات و روایات 43
- 11. احتمال عینیّت 45
- 12. استحقاق لعنت اولیای خدا 46
- 13. آمرین و ناهیان یا صاحبان خرد 47
- 14. مستحبّات و مکروهات 48
- اشاره 49
- فصل چهارم: ارتباط با سایر علوم 49
- مقدمه 50
- ارتباط با علم کلام 50
- رابطه قاعده لطف و امر و نهی: 51
- 1. تقریر 52
- اشاره 52
- ارتباط با علم اصول 52
- 2. سیره 53
- اشاره 55
- فصل پنجم: شرایط امر به معروف و نهی از منکر 55
- اشاره 56
- 1. شناخت احکام 56
- مقدمه 56
- اما شرایط وجوب امر به معروف و نهی از منکر: 56
- الف) شناختهای لازم 57
- ب) شناخت اجتهادی و تقلیدی 59
- ج) اختلاف دیدگاه 60
- د) خلاف احتیاط 62
- ه) علم اجمالی 63
- اشاره 64
- 2. عزم بر اصرار 64
- الف) معنای اصرار 64
- ب) تشخیص اصرار 65
- ج) گمان بر اصرار 66
- ه) تکرار یا معصیت جدید 67
- د) امر به توبه 67
- ز) علم به عجز و اصرار 68
- و) عدم لزوم اظهار ندامت 68
- ح) عزم بر معصیت در صورت قدرت 69
- ی) اراده معصیت 70
- ط) خیال عجز 70
- الف) عدم تمییز عاصی 71
- اشاره 71
- 3. شناخت عاصی 71
- ب) عدم تمییز معصیت 72
- 4. حوزه تکالیف 73
- الف) تعلیم احکام 73
- اشاره 73
- ب) اطلاع رسانی در موضوعات 75
- ج) تعلیم جای امر و نهی 78
- د) اعتقاد به جواز 79
- 5. عدم وهن دین 81
- اشاره 82
- 6. احتمال تأثیر 82
- الف) گمان به عدم تأثیر 83
- د) گزینش 84
- ب) وساطت 84
- ج) خواهش و تمنّا 84
- ه) تکرار 86
- و) در حضور دیگران 86
- ز) دوران امر بین دو معروف یا دو منکر 87
- ح) احتمال تأثیر در آینده 89
- ی) تصمیم به معصیت 90
- ک) امر و نهی به لجباز 90
- ط) خطاب غیر مستقیم 90
- ل) تقلیل معصیت 91
- م) موافقت قطعی یا احتمالی 92
- ث) احتمال تأخیر 93
- ن) احتمال تأثیر و عکس 93
- خ) امر و نهی دو نفر 94
- ذ) معلوم به تفصیل و اجمال 95
- ص) احتمال تأثیر کلام دیگران 96
- ع) قطع رحم 96
- اشاره 97
- 7. عدم مفسده و ضرر 97
- الف) مقصود از ضرر 97
- ب) مقایسه 98
- د) یقین و غیر یقین 100
- ج) ضرر در موارد عادی 100
- ز) حرج 101
- و) ضرر حال یا آینده 101
- ه) متوجهین ضرر 101
- ح) دوران بین امر و نهی 102
- ط) دوران بین ارتکاب گناه یا امر و نهی 102
- ی) تجسّس 103
- 8. بقای موضوع 104
- اشاره 104
- ب) شک در توانایی 105
- الف) شروع در مقدمات 105
- ج) زوال موضوع 106
- 9. تکلیف آمر و مأمور 107
- د) بیدار کردن برای نماز 107
- اشاره 107
- الف) بلوغ 108
- ب) عقل 109
- ج) عذر 110
- د) احتمال عذر 112
- ه) قدرت 113
- فصل ششم: مراتب امر به معروف و نهی از منکر 114
- اشاره 114
- مقدمه 115
- واکنش قلبی 116
- اشاره 118
- سلسله مراتب امر و نهی 118
- 1. بداهت ترتّب 118
- 3. جمع بین مراتب 119
- 2. تساوی دو رتبه 119
- 5. مرتبه یا اشخاص 120
- 4. تمسک به ظالم 120
- 7. علم اجمالی به تأثیر در یک مرتبه 121
- 6. تقلیل یا دفع 121
- 2. مراتب واکنش رفتاری 122
- 3. رعایت حداقل 122
- 1. مقصود از واکنش رفتاری 122
- واکنش رفتاری 122
- اشاره 122
- 4. تخفیف گناه و واکنش رفتاری 123
- 1. یأس از مرتبه اول 124
- اشاره 124
- 2. امر و نهی 124
- واکنش زبانی 124
- 3. سلسله مراتب 126
- 4. تحکّم 126
- 5. درشتی گفتار 127
- 6. الفاظ زشت! 127
- 7. تفاوت اشخاص 128
- اِعمال قدرت 129
- اشاره 129
- 2. ایجاد فاصله 129
- 1. یأس از دو مرحله قبل 129
- 4. درگیری و ضمان 130
- 3. ورود به منزل 130
- 6. حبس یا اخراج 131
- 5. مورد ضمان 131
- 7. ضرب و شتم 132
- 8. کشتن و مجروح نمودن 132
- 9. وجوب حفظ جان 133
- 10. مراتب جرح 134
- اشاره 135
- فصل هفتم: علما و امر به معروف و نهی از منکر 135
- مقدمه 136
- 1. بدعت و سکوت علما 139
- 2. سکوت علما و جابجایی معروف و منکر 140
- 3. سکوت علما و تقویت ظلم 140
- 6. علما و داخل شدن در دولت ظلم 141
- 5. سکوت علما و اتهام 141
- 4. سکوت علما و جرأت ظالمین 141
- 7. ورود در ادارات دولت ظلم 142
- 8. تصدّی مدارس دینی حاکمان جور 142
- 9. ورود طلاب 143
- 10. قرائن و احتمالات 143
- 11. متصدیان و فسق 144
- 12. سهم امام و سادات 144
- 13. بطلان عذرها 145
- 14. علما و تخفیف ظلم 145
- 15. ردّ هدایا 146
- 16. سکوت علما و مجالس حرام 147
- اشاره 148
- فصل هشتم: آرایه های آمران و ناهیان 148
- 2. اخلاص 149
- مقدمه 149
- 1. پزشک یا پدر 149
- 4. امر و نهی با عمل 150
- 3. تواضع نفس 150
- 5. وظیفه دیگران 152
- اشاره 153
- فصل نهم: استفتائات 153
- مقدمه 154
- استفتائات از امام خمینی (قدس سرّه ) 155
- استفتائات از مقام معظم رهبری 159
- فصل دهم: آثار فقهی امر به معروف و نهی از منکر 174
- اشاره 174
- 1. فسق و عدل 175
- مقدمه 175
- 2. لزوم ترک برخی مجالس 176
- 3. تزاحم با واجب موسّع 177
- 4. دخالت 177
- خاتمه 178
- فهرست منابع 180
اِعمال قدرت
اشاره
سومین مرتبه از مراتب امر به معروف و نهی از منکر، اعمال قدرت و به کار بردن توان بدنی می باشد. در این مرتبه به نکات زیر توجه گردد:
1. یأس از دو مرحله قبل
چنانچه انسان یقین دارد که دو مرحله واکنش رفتاری و زبانی در انجام واجب و ترک حرام کارسازنیستند، نوبت به مرحله اعمال قدرت می رسد، البته در این مرحله نیز باید طبق مراتب آن عمل کند.(1)
2. ایجاد فاصله
اگر برای آمر یا ناهی ممکن است بین فاعل معصیت و منکر ایجاد فاصله، باید به همین کار اقدام و اکتفا نماید و وسیله گناه را از او دور سازد.
البته وجوب اکتفا به این مرحله در صورتی است که محذور و زحمت آن از مراحل بعدی کم تر باشد و چنانچه فاصله انداختن بین عاصی و معصیت متوقف باشد بر اینکه تصرفاتی در فاعل یا وسیله معصیت انجام دهد، لازم است این کار انجام شود.
مثلا چنانچه باید دست گنهکار را بگیرد و مانع او شود یا اینکه مثلاً ظرف شراب یا چاقوی او را بدون اجازه بردارد و پنهان کند، واجب است این کارها را انجام دهد.(2)
1- همان، ص 480: «المرتبه الثالثه الإنکار بالید: لو علم أو اطمأنّ بأنّ المطلوب لا یحصل بالمرتبتین السابقتین وجب الانتقال إلی الثالثه، و هی أعمال القدره مراعیاً للأیسر فالأیسر.»
2- تحریر الوسیله، ج 1، ص 480: «إن أمکنه المنع بالحیلوله بینه و بین المنکر وجب الاقتصار علیها لو کان أقل محذوراً من غیرها. لو توقّفت الحیلوله علی تصرّف فی الفاعل أو آله فعله کما لو توقّفت علی أخذ یده أو طرده أو التّصرّف فی کأسه الذی فیه الخمر أو سکّینه و نحو ذلک، جاز بل وجب.»