امر به معروف و نهی از منکر در آیینه فتوا صفحه 140

سبب ریشه کنی بدعت گردد یا نگردد.

همچنین است اگر هنوز بدعتی ایجاد نشده؛ ولی معلوم باشد که با سکوت علما بدعت پدیدار خواهد شد. در این گونه موارد نباید ملاحظه ضرر و حرج شود؛ بلکه باید ملاحظه مصلحت اهم را بنمایند.(1)

2. سکوت علما و جابجایی معروف و منکر

اگر بر اثر سکوت علما، خوف تبدیل شدن منکر به معروف یا بالعکس باشد، در این صورت واجب است علما آگاهیهای دینی خود را اظهار نموده، سکوت را بشکنند، گرچه بدانند کلام آنها تأثیر نخواهد کرد. و نیز در این مورد ملاحظه ضرر و حرج جایز نیست، به شرط آن که حکم مورد نظر از احکام مهم شارع باشد.(2)

3. سکوت علما و تقویت ظلم

چنانچه سکوت علما و رؤسای مذهب شیعه تقویت و تأیید ظالم محسوب گردد، این سکوت بر علما حرام بوده، واجب است سکوت خود را بشکنند و اعتراض نمایند، گرچه اظهار نظر آنان اثری در رفع ظلم نداشته باشد.(3)

1- زبده الاحکام، ص 108: «لو وقعت بدعه فی الاسلام و کان سکوت علماء الدین موجباً لهتک الاسلام و ضعف عقائد المسلمین وجب علیهم الإنکار بأیه وسیله ممکنه سواء کان الإنکار مؤثّراً فی قلع الفساد أم لا، و کذا لو کان سکوتهم عن انکار المنکرات موجباً لذلک، و لا یلاحظ الضرر و الحرج بل تلاحظ الأهمیه.»
2- همان، ص 109.
3- تحریر الوسیله، ج 1، ص 473: «لو کان فی سکوت علماء الدین و رؤساء المذهب أعلی اللّه کلمتهم تقویه للظالم و تأیید له و العیاذ باللّه یحرم علیهم السکوت، و یجب علیهم الإظهار و لو لم یکن مؤثّراً فی رفع ظلمه.»