- مقدمه مولف 2
- سخن پژوهشکده 5
- فصل اول: تعاریف و کلیات 8
- اشاره 8
- مقدمه 9
- تعریف معروف و منکر 9
- اقسام امر به معروف و نهی از منکر 10
- فصل دوم: وجوب و کیفیت امر به معروف و نهی از منکر 12
- اشاره 12
- اشاره 13
- 1. واجب ترین واجبات 13
- وجوب امر به معروف و نهی از منکر 13
- 2. ضرورت امر به معروف و نهی از منکر 14
- 3. ارتداد مُنکرِ امر به معروف و نهی از منکر 15
- 4. امر به معروف و نهی از منکر نسبت به خانواده 16
- نتیجه 18
- الف) عینی و کفایی 19
- اشاره 19
- اشاره 19
- کیفیت وجوب امر به معروف و نهی از منکر 19
- 2. عدم کفایت گمان 21
- 1. اطمینان به قیام دیگران 21
- 3. لزوم اجتماع 22
- 4. عدم اجتماع 22
- 5. تکلیف همگانی 23
- ب) توصّلی و تعبّدی 24
- اشاره 25
- ج) مطلق و مشروط 25
- 1. عدالت آمر و ناهی 27
- 2. زمان و مکان 27
- 3. عمومیت صنفی 28
- 4. اذن مرجع تقلید 29
- د) موقّت و غیر موقّت 30
- 5. گناه صغیره و کبیره 30
- ه) فوری و غیر فوری 31
- اشاره 33
- فصل سوم: اهمیت امر به معروف و نهی از منکر 33
- مقدمه 34
- 1. بالاترین و شریف ترین فرایض 35
- 2. لازمه اقامه سایر احکام 35
- 3. امنیت اجتماعی 36
- 4. حلال شدن درآمدها 37
- 5. گرفتن حقّ از دشمن 37
- 6. دوری از رحمت حقّ 38
- 7. فرار از مسئولیت 39
- 8. سنّت انبیا و صالحان 40
- 9. هلاکت ابرار 41
- 10. استدلال به آیات و روایات 43
- 11. احتمال عینیّت 45
- 12. استحقاق لعنت اولیای خدا 46
- 13. آمرین و ناهیان یا صاحبان خرد 47
- 14. مستحبّات و مکروهات 48
- اشاره 49
- فصل چهارم: ارتباط با سایر علوم 49
- مقدمه 50
- ارتباط با علم کلام 50
- رابطه قاعده لطف و امر و نهی: 51
- ارتباط با علم اصول 52
- 1. تقریر 52
- اشاره 52
- 2. سیره 53
- فصل پنجم: شرایط امر به معروف و نهی از منکر 55
- اشاره 55
- اشاره 56
- مقدمه 56
- اما شرایط وجوب امر به معروف و نهی از منکر: 56
- 1. شناخت احکام 56
- الف) شناختهای لازم 57
- ب) شناخت اجتهادی و تقلیدی 59
- ج) اختلاف دیدگاه 60
- د) خلاف احتیاط 62
- ه) علم اجمالی 63
- اشاره 64
- 2. عزم بر اصرار 64
- الف) معنای اصرار 64
- ب) تشخیص اصرار 65
- ج) گمان بر اصرار 66
- د) امر به توبه 67
- ه) تکرار یا معصیت جدید 67
- ز) علم به عجز و اصرار 68
- و) عدم لزوم اظهار ندامت 68
- ح) عزم بر معصیت در صورت قدرت 69
- ط) خیال عجز 70
- ی) اراده معصیت 70
- الف) عدم تمییز عاصی 71
- 3. شناخت عاصی 71
- اشاره 71
- ب) عدم تمییز معصیت 72
- الف) تعلیم احکام 73
- 4. حوزه تکالیف 73
- اشاره 73
- ب) اطلاع رسانی در موضوعات 75
- ج) تعلیم جای امر و نهی 78
- د) اعتقاد به جواز 79
- 5. عدم وهن دین 81
- اشاره 82
- 6. احتمال تأثیر 82
- الف) گمان به عدم تأثیر 83
- د) گزینش 84
- ج) خواهش و تمنّا 84
- ب) وساطت 84
- و) در حضور دیگران 86
- ه) تکرار 86
- ز) دوران امر بین دو معروف یا دو منکر 87
- ح) احتمال تأثیر در آینده 89
- ط) خطاب غیر مستقیم 90
- ی) تصمیم به معصیت 90
- ک) امر و نهی به لجباز 90
- ل) تقلیل معصیت 91
- م) موافقت قطعی یا احتمالی 92
- ث) احتمال تأخیر 93
- ن) احتمال تأثیر و عکس 93
- خ) امر و نهی دو نفر 94
- ذ) معلوم به تفصیل و اجمال 95
- ع) قطع رحم 96
- ص) احتمال تأثیر کلام دیگران 96
- 7. عدم مفسده و ضرر 97
- اشاره 97
- الف) مقصود از ضرر 97
- ب) مقایسه 98
- ج) ضرر در موارد عادی 100
- د) یقین و غیر یقین 100
- ه) متوجهین ضرر 101
- ز) حرج 101
- و) ضرر حال یا آینده 101
- ح) دوران بین امر و نهی 102
- ط) دوران بین ارتکاب گناه یا امر و نهی 102
- ی) تجسّس 103
- اشاره 104
- 8. بقای موضوع 104
- الف) شروع در مقدمات 105
- ب) شک در توانایی 105
- ج) زوال موضوع 106
- 9. تکلیف آمر و مأمور 107
- د) بیدار کردن برای نماز 107
- اشاره 107
- الف) بلوغ 108
- ب) عقل 109
- ج) عذر 110
- د) احتمال عذر 112
- ه) قدرت 113
- فصل ششم: مراتب امر به معروف و نهی از منکر 114
- اشاره 114
- مقدمه 115
- واکنش قلبی 116
- سلسله مراتب امر و نهی 118
- اشاره 118
- 1. بداهت ترتّب 118
- 3. جمع بین مراتب 119
- 2. تساوی دو رتبه 119
- 5. مرتبه یا اشخاص 120
- 4. تمسک به ظالم 120
- 7. علم اجمالی به تأثیر در یک مرتبه 121
- 6. تقلیل یا دفع 121
- 3. رعایت حداقل 122
- واکنش رفتاری 122
- 1. مقصود از واکنش رفتاری 122
- اشاره 122
- 2. مراتب واکنش رفتاری 122
- 4. تخفیف گناه و واکنش رفتاری 123
- اشاره 124
- 2. امر و نهی 124
- واکنش زبانی 124
- 1. یأس از مرتبه اول 124
- 4. تحکّم 126
- 3. سلسله مراتب 126
- 6. الفاظ زشت! 127
- 5. درشتی گفتار 127
- 7. تفاوت اشخاص 128
- اِعمال قدرت 129
- اشاره 129
- 1. یأس از دو مرحله قبل 129
- 2. ایجاد فاصله 129
- 4. درگیری و ضمان 130
- 3. ورود به منزل 130
- 5. مورد ضمان 131
- 6. حبس یا اخراج 131
- 8. کشتن و مجروح نمودن 132
- 7. ضرب و شتم 132
- 9. وجوب حفظ جان 133
- 10. مراتب جرح 134
- اشاره 135
- فصل هفتم: علما و امر به معروف و نهی از منکر 135
- مقدمه 136
- 1. بدعت و سکوت علما 139
- 3. سکوت علما و تقویت ظلم 140
- 2. سکوت علما و جابجایی معروف و منکر 140
- 4. سکوت علما و جرأت ظالمین 141
- 5. سکوت علما و اتهام 141
- 6. علما و داخل شدن در دولت ظلم 141
- 7. ورود در ادارات دولت ظلم 142
- 8. تصدّی مدارس دینی حاکمان جور 142
- 9. ورود طلاب 143
- 10. قرائن و احتمالات 143
- 12. سهم امام و سادات 144
- 11. متصدیان و فسق 144
- 13. بطلان عذرها 145
- 14. علما و تخفیف ظلم 145
- 15. ردّ هدایا 146
- 16. سکوت علما و مجالس حرام 147
- اشاره 148
- فصل هشتم: آرایه های آمران و ناهیان 148
- 1. پزشک یا پدر 149
- مقدمه 149
- 2. اخلاص 149
- 4. امر و نهی با عمل 150
- 3. تواضع نفس 150
- 5. وظیفه دیگران 152
- اشاره 153
- فصل نهم: استفتائات 153
- مقدمه 154
- استفتائات از امام خمینی (قدس سرّه ) 155
- استفتائات از مقام معظم رهبری 159
- اشاره 174
- فصل دهم: آثار فقهی امر به معروف و نهی از منکر 174
- مقدمه 175
- 1. فسق و عدل 175
- 2. لزوم ترک برخی مجالس 176
- 3. تزاحم با واجب موسّع 177
- 4. دخالت 177
- خاتمه 178
- فهرست منابع 180
آن را دارد، امر به معروف نمود، نه نسبت به نماز، گرچه نماز مهم تر است.
آنچه آوردیم در جانب دو حرامی که شخص عاصی فقط راضی به ترک یکی از آن دو می باشد نیز جریان دارد.(1)
تذکر: تشخیص اینکه کدام واجب یا کدام حرام مهم تر از دیگری است، با مراجعه به رساله های مراجع تقلید واضح می گردد.
ه) تکرار
اگر آمر یا ناهی بداند که با یک مرتبه تذکر دادن، شخص عاصی قبول نمی کند و کلام آمر یا ناهی در وی تأثیرگذار نیست؛ ولی در صورت تکرار سخن او تأثیر خواهد گذاشت، در این صورت یک مرتبه امر یا نهی کردن کافی نیست؛ بلکه باید در فرصتهای مناسب تکرار شود تا تأثیر گذارد.
امام خمینی(قدس سرّه) می نویسد: «لو علم أو احتمل أن أمره أو نهیه مع التّکرار یؤثر وجب التّکرار(2)؛ اگر دانسته شود یا احتمال رود که امر و نهی در صورت تکرار مؤثر واقع خواهد شد، واجب است تکرار نماید.»
و) در حضور دیگران
اگر آمر یا ناهی بداند که تذکرش به معصیت کار فقط در حضور دیگران تأثیرگذار خواهد بود، این امر به معروف و نهی از منکر چه حکمی دارد؟
1- تحریر الوسیله، ج 1، ص 467: «لو ارتکب شخص حرامین أو ترک واجبین و علم أن الأمر بالنسبه إلیهما معا لایؤثر و احتمل التأثیر بالنسبه إلی أحدهما بعینه وجب بالنسبه إلیه دون الآخر، ولو احتمل التأثیر فی أحدهما لا بعینه تجب ملاحظه الأهم، فلو کان تارکا للصلاه و الصوم و علم أن أمره بالصلاه لا یؤثر و احتمل التأثیر فی الصوم یجب، ولو احتمل التأثیر بالنسبه إلی أحدهما یجب الأمر بالصلاه، ولو لم یکن أحدهما أهم یتخیر بینهما.»
2- همان، ص 468.