احکام اموات از منظر فقهای مذاهب اسلامی صفحه 77

مسئله اول درتعریف شهیداست ازنظر لغت

شهید ازماده شَهِدَ، یَشهَدُ، شَهداً به معنای حضوردرمجلس ومعاینه شیئ، شَهَد، یَشهَدُ، شهادتاً به معنای ادای شهادت است. ابن اسحاق گفته: شهید اسمی از اسماء ذات باری تعالی است که هیچ چیزی ازعلم خداوند متعال غائب نیست. نیز گفته: شهید یعنی حاضر وفعیل ازبناهای مبالغه درفاعل است. اگردانستنِ مطلق اعتبارشد، به اوعلیم گفته می شود؛ واگردانستن به امورباطنی نسبت داده شد، به او خبیرگفته می شود؛ و اگربه امورظاهری نسبت داده شد، به اوشهیدگفته می شود. گاهی با همین حال در روزقیامت برمردم هم شهادتش معتبرهست، وشاهد یعنی عالمی که علمش را اظهارکند. شهید دراصل به کسی گفته می شود که درجهاد فی سبیل الله کشته شود، ونبی مکرم اسلام«صلی الله علیه وآله» درمعنایش توسعه داده است وبرانسان مبطون، غریق، حریق، صاحب هدم، ذات الجنب وامثالش هم استعمال کرده است.

فراءگفته: شهیدجمعش برشهداء، أشهاد، شُهود وشهد، بسته می شود. نزد سیبویه شهد درحقیقت اسم جمع است نه جمع. استشهد: یعنی خواست شهید شود. تشهّد: یعنی طلب الشّهاده. الشهید یعنی الحیی واسمِ شهادت. مَشاهد: جمع مَشهد: مکان شهادت رسیدن شهید.

ابن انباری گفته: شهید را که شهید می نامند، به علت این است که خداوند متعال وملائکه شهادت داده اند به بهشت رفتن او. بعضی گفته اند: ملائکه رحمت شاهد بهشت رفتن اومی باشند. برخی گفته اند به خاطرشهادت دادن او برحق تا وقت کشته شدنش، شهیدگفته می شود. تعدادی گفته اند: اومی بیند آنچه را خداوند برایش مهیا کرده است ازکشته شدن درراه خداوند؛ شهید فعیل به معنای فاعل یامفعول است.(1)

مسئله دوم درتعریف شهید واحکام آن است نزد فقهای امامیّه

مشهورنزدفقهای امامیّه، الشّهید: «هو المقتول فی المعرکه بین یدی النبی «صلی الله علیه وآله» او الإمام العادل او نائبه الخاص.(2)

(فقهای امامیّه ازکلمه امام اوصاف کمال وتمام رامی فهمند.)(3) أوجهاد بحق ولوبدونهما کما لودهم المسلمینَ، عدُوٌّ یخَافُ منه علی بیضه الإسلام، واضطرَّ

1- لسان العرب؛ باب الشین مع الهاء. نهایه ابن الاثیر؛ باب الشین مع الهاء. المنجد لویس معلوف؛ حرف ش؛ ه؛ د.
2- مجمع الفائده والبرهان 1/ 201. ذخیره المعاد1/ 90.
3- المقنعه/84. المراسیم/ 45. الوسیله/ 63. النهایه/40. السرائر1/ 166. المعتبر1/ 209- 210. تذکره الفقهاء1/ 371-372. البیان/24. جامع المقاصد1/366. الروضه البهیِّه 1/126- 127. جواهرالکلام4/ 100. تحریرالوسیله1/ 59- 86و93.