بیست و پنج رساله فارسی صفحه 251

است، و اگر نه بایست جسمی باشد مثل آنها و از نوع آنها، و مرکب باشد به انواع ترکیبات، و محتاج و ممکن باشد، و محتاج بخالقی باشد که او را ایجاد کند.

و از حضرت امام حسین علیه السلام منقول است که تتمه سوره تفسیر صمد است. یعنی از او چیز کثیفی متولد نمی شود، مانند فرزند و بول و غائط و منی و بلغم و سایر کثافاتی که از مخلوقین جدا می شود، و نه چیز لطیفی مانند نفس و کلام و صوت، و از او منبعث نمی شود حوادث، مانند پینکی و خواب، و خطورات بال و غم و اندوه و شادی، و خنده و گریه، و بیم و امید، و رغبت و ترس، و ماندگی و گرسنگی و سیری (1).

وَ لَمْ یُولَدْ، یعنی زائیده نشده است، و او را پدر و مادر نیست، و این رد است بر نصارا که عیسای زائیده شده مریم را خدا می دانند، و موجود به ذات خود است، و وجود او مستند به علت و سببی نیست.

و حضرت سید الشهداء صلوات اللّه علیه فرمود: یعنی از چیزی متولد نشده است، و از چیزی بیرون نیامده است، نه چنان که اشیاء کثیفه از عناصر خود بیرون می آیند، مانند حیوان که از حیوان دیگر بهم می رسد، و مانند گیاه که از زمین می روید، و مانند آب که از چشمه بیرون می آید.

و نه مانند چیزهای لطیف که از مرکزهای خود بیرون می آیند، چون بینائی که از چشم بیرون می آید، و شنوائی که از گوش بهم می رسد، و بوئیدن که از بینی بیرون می آید، و چشیدن که از دهان بیرون می آید، و دانائی و تمیز که از دل ناشی می شود، و آتش که