بیست و پنج رساله فارسی صفحه 317

یازدهم و دوازدهم و سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم: أفعال مکه معظمه است بعد از برگشتن از منا، یعنی طواف زیارت، و دو رکعت نماز طواف، و سعی میان صفا و مروه، و طواف نساء، و دو رکعت نماز طواف نساء. 431

شانزدهم و هفدهم: فعلهای منا است، بعد از مراجعت به منا، و آن شبها در منا بودن، و در روزها جمرات زدن است. 432

خاتمه در بیان زیارت نبی و ائمه صلوات الله علیهم اجمعین است 435

اشاره 437

[آداب خروج از منزل] 438

[آداب احرام] 443

[آداب دخول مکه] 448

[آداب دخول مسجد الحرام] 449

[آداب منی در شب عرفه] 461

[آداب عرفات] 462

[آداب مشعر الحرام] 466

[آداب اعمال مکه بعد از مناسک منی] 470

[آداب بیتوته لیالی تشریق] 472

[آداب خروج از مکه و طواف وداع] 473

اشاره 477

[آداب مدینه] 477

[زیارت رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم] 478

[زیارت حضرت زهرا سلام اللّه علیها] 480

[زیارت وداع رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم] 481

[زیارت قبور شهدا] 481

[زیارت ائمه بقیع] 481

و گفته اند آنچه سزاوار است که حاکم مسلمانان بر ایشان شرط کند هفت چیز است: 487

دوم: 487

اول: 487

اول: آن که امری چند که در شرع اسلام حرام است، و ایشان حلال می دانند، 488

چهارم: آن که خانه های خود را بلندتر از خانه مسلمانی که همسایه ایشان یا در خانه ایشان باشد نسازند. 488

سوم: آن که صدا بلند نکنند به خواندن کتابهای خود، 488

دوم: آن که احداث کلیسا و معابد خود و آتش کده در بلاد اسلام نکنند، 488

اشاره 488

پنجم: آن که اکثر علما گفته اند که سزاوار است که حاکم مسلمانان بر ایشان شرط کند که در لباس خود ممتاز باشند از مسلمانان که مشتبه به مسلمانان نشوند، 488

و از جمله اموری که ایشان را منع از آن باید کرد، 488

ششم: آن که بر اسب عربی سوار نشوند، 489

اشاره 492

سوم: 496

پنجم: آن که آن دو حیوان که می تازند از یک جنس باشند که هر دو اسب باشند، 496

دوم: 496

دوم: آن که مالی را که گرو بر آن مال می بندند مقدار و جنس آن معلوم باشد که چند است و از چه جنس است، 496

هشتم: آن که مسافتی تعیین کنند که پیش از رسیدن منتهای آن مسافت چهار پایان مانده نشوند. 496

ششم: آن که هر دو را یک مرتبه بتازند، 496

سوم: آن که حیوانی را که بر آن هر یک سوار می شوند معین به دیدن. 496

و شرط است در گرو دوانیدن موافق مشهور میان علما چند شرط: 496

و در تیر انداختن چند شرط است به حسب مشهور میان علما: 496

هفتم: آن که سوار شوند و بدوانند، 496

نهم: آن که با هم می تازند مردان باشند 496

اول: آن که تعیین کنند ابتدا و انتهای مسافتی را که در آن می تازند، 496

اول: 496

چهارم: آن که هر یک از آنها محتمل باشد به حسب عادت که بر دیگری پیشی گیرد، 496

دهم: آن که هر دو در وقت تاختن برابر یک دیگر ایستاده باشند. 496

و باید دانست که زدن نشانه به چند قسم می باشد: 497

[فضیلت جهاد وجه مشروعیت چنین مسابقات است] 498

چهارم: خاسق 498

سوم: خازق 498

اشاره 503

دوم: آن که زن و مرد صیغه گویند و زن ولی داشته باشد و باکره باشد. 506

اول: آن که وکیل زن با وکیل مرد صیغه گوید، و زن باکره باشد و ولی حاضر داشته باشد، 506

سوم: آن که وکیل مرد با وکیل زن صیغه گوید، و زن باکره نباشد یا ولی نداشته باشد، 507

چهارم: آن که زن با مرد صیغه گویند، و زن باکره نباشد یا ولی نداشته باشد، 507

و قسم پنجم و ششم و هفتم و هشتم: که مرکب است از اقسام مذکوره، 508

نهم: آن که هر دو صغیر باشند و به ولایت عقد کنند ولی ایشان، 508

و باید که در هنگام وکیل شدن یا دو مرد عادل یا جمعی از شهود تعریف باشند 509

بدان که در صیغه متعه تعیین مدت و مبلغ شرط است، 509

و خطبه های منقول در کافی «1» هست هر یک را که بخواند خوب است، 509

فایده: در بیان بعضی از صیغ طلاق. 510

اشاره 511

جواب 514

مسأله 1-:وضو را به چه روش باید ساخت؟ 514

باب اول در بیان کیفیت وضو و غسل و تیمم و نماز با جماعت و منفرد 514

مسأله 2-:غسل ترتیبی به چه روش باید کرد؟ و ارتماسی را به چه روش؟ 515

جواب: 515

مسأله 4-:کیفیت نماز را بر وجه کمال که مطلوب شارع است بیان فرمایند؟ 515

مسأله 3-:تیمم را به چه روش باید ساخت؟ 515

جواب: 515

جواب: 519

مسأله 5-:شروط و کیفیت نماز جماعت، و معنی عدالت را بیان فرمایند. 519

باب دوم در بیان آنچه متعلق به تطهیر و طهارت است 521

جواب: 521

جواب 521

مسأله 13-:زنی که دختری شیر دهد در شیر او، و آهن در نجاست و طهارت چه اعتقاد دارید؟ 521

جواب 521

جواب: 521

مسأله 18-:جامه نجس به احتلام یا غیر آن که دیگری به شوید تا یقین به طهارت هم نرسد محض زوال عین و افعال مسلمانان را محمول بر صحت دانستن پاک می شود یا نه؟ 521

مسأله 7-:زمین نجس را که بر و بند گرد آن چه حکم دارد؟ 521

مسأله 12-:در وضو ساختن و غسل کردن بعد از آب جاری شدن به اعتبار چربی که در بدن می باشد بعضی جاها و بیخ موها خشک می ماند، آیا دست مالیدن بسیار ضرور است به قدری که بر طرف شود یا نه؟ 521

جواب: 521

مسأله 9-:مثلا که نجس شود به محض آب ریختن پاک می شود یا نه؟ 521

مسأله 15-:با خون جراحت و دنبل یا خونی که از خارج به بدن یا به جامه کسی رسیده زیاده بر قدر معفو عنه باشد، یا رخت نجسی به غیر نجاست خون نجس شده باشد، داخل مسجد و روضه ائمه علیهم السلام می توان شد یا نه؟ و رخت نجس را داخل می توان کرد یا نه؟ 521

مسأله 14-:هر گاه چیزی که نتوان به آن خاک مالید سگ به لیسد چگونه تطهیر باید داد؟ 521

مسأله 10-:رخت خواب که نجاست در آن نفوذ کرده باشد، بلکه از آن طرف نیز بیرون آمده باشد، طریقه شستن آن چه روش است؟ 521

جواب: 521

مسأله 16-:آب چاه به ملاقات نجاست نجس می شود یا نه؟ 521

مسأله 8-:ازاله نجاست از بول و غیر آن به چه روش باید کرد که پاک شود؟ 521

جواب 521

مسأله 11-:قالی یا پلاس و نمد که نجس شود بدون فشردن به محض آب ریختن دو مرتبه پاک می شود یا نه؟ 521

جواب 521

مسأله 6-:در خانه ای که بعضی جاها و فرش نجس باشد به سبب طول مدت خصوص موضع نجس فراموش شده باشد به رطوبت ملاقات فرش خانه چه حکم دارد؟ 521

مسأله 17-:خانه ای که آفتاب نیفتد به سبب آب قلیل ریختن پاک می شود یا نه؟ 521

جواب: 521

جواب 522

مسأله 20-:هر گاه سگی از دلوی آب بخورد، دلو را به آب چاه رسانند چه باید کرد؟ 522

جواب: 522

جواب 522

مسأله 19-در زمستان و بهار در کوچه ها بعضی جاها که آب متصل است و گل و برف آب شده و نجاست ظاهری در آن کوچه باشد، آن آب و گل در نجاست و طهارت و ترشح کردن بر رخت این کس چه حکم دارد؟ 522

مسأله 24-:سلس البول که مشهور میان فقها است که برای هر نماز یک وضو بسازد حدش کدام است؟ و بر صاحب سلس چه چیز لازم است؟ 522

جواب 522

جواب: 522

مسأله 23-:چون مردم شعر باف ریسمان پنبه را به خون گوسفند رنگ می کنند چه حکم دارد؟ 522

مسأله 22-:ازاله مخرج بول را به چه روش باید کرد؟ 522

مسأله 21-:رنگ خون که بعد از ازاله عین و غسل در جامه می ماند چون است؟ 522

مسأله 27-:در آب غصبی وضو می توان ساخت؟ 523

مسأله 25-:آب کاریز بدون معرفت و اذن صاحب که آیا مال صغیر است یا نه وضو ساختن و غسل کردن و آب برداشتن و رخت شستن چه حکم دارد؟ 523

جواب 523

مسأله 26-:در قریه ها و مزرعه ها حمامی دارند، و عادت چنین جاری شده که آب هر کس باشد می برند، و کسی هم مانع نمی شود، و گاه می شود که صغیر یا غائب دخلی داشته باشد، در آب مذکور غسل کردن و وضو ساختن چه حکم دارد؟ و استدلال کردن به اینکه از قدیم همچنین استمرار یافته 523

جواب: 523

جواب: 524

جواب 524

مسأله 28-:در زمین غصبی وضو ساختن و غسل کردن و نماز کردن چه حکم دارد؟ 524

جواب 524

مسأله 31-:کسی که فصد کند یا جراحتی داشته باشد که مانع از شستن یا مسح کردن بعض اعضا باشد، جبیره مقدم است یا تیمم باید کرد، و جبیره چه روش است؟ 524

مسأله 29-:در آب نشستن از برای طهارت وقتی که آب روان باشد با کر احتمال دارد که از بابت عاری که نهی دارد که بی لنگ داخل آب شود یا نه؟ 524

مسأله 30-:هر گاه کسی خواهد که زمینی که دغدغه داشته باشد و کری از آب یا زیاده بریزد، اگر منفصل نشود صورتی دارد یا نه؟ 524

اشاره 525

جواب 525

مسأله 32-:بعضی اعضا که کوبیده می شود و خون در زیر پوست جمع می شود، وضو ساختن چه حکم دارد؟ بر فرضی که پوست بالای خون حس ندارد. 525

مسأله 35-:اذان ثانی را که بدعت می دانند در روز جمعه که از حدیث امام صادق علیه السلام می فهمند به اعتقاد شما کدام است؟ 525

مسأله 33-:چرک داشتن بیخ ناخن مانع صحت وضو و غسل می شود یا نه؟ 525

باب سوم در بیان احکام نماز واجبی و سنتی و آنچه مناسب این باب است 525

مسأله 34-:قدمی که میان اذان و اقامه پیش می گذارند سند صحیحی دارد یا نه؟ 525

جواب 525

مسأله 39-:کسی که بعد از تکبیره الاحرام خم شود و دست به زمین برساند و مهر و تسبیح خود را حرکت دهد نماز او چه صورت دارد؟ 526

مسأله 37-:اگر فعلی از افعال نماز واجبی نماز را به طریق جهل بجای نیاورده، و مدت مدید نماز کرده باشد اعاده نماید یا نه؟ 526

مسأله 38-:حدیثی واقع شده که اگر کسی عقد نماز را خالی از ریا بسته باشد، و در اثنای نماز ریا به عمل آید نقصان ندارد و محمول بر ظاهر است یا مأول؟ 526

جواب 526

مسأله 36-:مثلا کسی در نماز در هنگام سر از رکوع برداشتن درست نه نشیند نماز او درست است یا نه؟ 526

جواب 526

مسأله 41-:التحاف صما که در نماز مکروه است کدام است؟ 527

جواب 527

مسأله 40-:در رکنیت قیام چه می فرمایند؟ 527

مسأله 42-:و شاح که مکروه است کدام است؟ 527

مسأله 43-:هر گاه پیشنماز ردا را پهن نکند که دوش را به پوشاند، و همچنان در گردن اندازد و طرف چپ را بر جانب راست اندازد، چه صورت دارد، و اگر آویخته باشد و بیندازد چون است؟ 527

جواب 527

مسأله 44-:زنان را در نماز پشت پا را پوشیدن در کار است یا نه؟ 527

مسأله 47-:هر گاه کسی در رخت غصبی مدتی نماز کند، صحت و بطلان نماز چون است؟ و اگر مغصوب منه معلوم یا موجود نباشد به ثمن آن رخت چه باید کرد؟ و نمازها قضا دارد یا نه؟ و اگر رخت مذکور دزدیده باشد یا از وجه حرام باشد چون است؟ 528

جواب 528

مسأله 45-:تحت الحنک را به چه روش باید بست؟ 528

مسأله 46-:ابریشم که در رخت کسی باشد، مثل زه گریبان یا دکمه قبا چه حکم دارد نماز کردن با او؟ و مثل کیسه ابریشم که با این کس باشد یا عرقچین چه حکم دارد؟ 528

مسأله 48-:اگر شخصی چیزی در پای خود کند که ساق داشته باشد مثل مسحی، و بعد از آن آن را در کفش کند مثلا، آیا درین صورت به اتفاق نماز جایز است؟ یا در این صورت نیز داخل خلاف باشد؟ 528

جواب 528

اشاره 528

مسأله 50-:تسبیح را زینت به طلا و نقره کردن و دانه میان آن را از طلا کردن چون است؟ 529

مسأله 51-:در خانه ای که چند نفر صغیر و کبیر شریک اند، همه به حصه خود به نشینند، و جماعت کبار نماز کنند چه صورت دارد؟ 529

جواب 529

مسأله 52-:مقدار درهم بغلی به اعتقاد شما چه قدر است؟ 529

جواب 529

مسأله 54-:در حمد و سوره که در نماز می خوانند قاعده 529

مسأله 49-:دهلیزهای مسجدها داخل مسجد است؟ و می توان گفت ثواب مسجد دارد یا نه؟ 529

مسأله 53-:سجده بر سنگ جایز است و تیمم و همچنین بر آجر پخته؟ 529

جواب 529

اشاره 529

مسأله 56-:هر گاه کسی نماز می کرده باشد، و کسی دیگر قرآن بخواند در نماز یا غیر نماز چه صورت دارد؟ 530

جواب 530

مسأله 57-:تسبیحات أربع در دو رکعت آخر خواندن یک نوبت کافی است یا نه؟ 530

مسأله 55-:کسی که شک در عدد رکوعهای نماز آیات کند که چند رکوع بجای آورده چه حکم دارد در حین قیام؟ 530

جواب 531

مسأله 61-:در وقت بارش ترک نماز جمعه جایز است؟ بنا بر آن حدیث که واقع شده یا نه؟ و اگر قدری به بارد و بعد از اذان وقت باشد عذر می تواند شد که نرود؟ و برف نیز در این حکم است؟ 531

مسأله 59-:وقت نماز جمعه چه مقدار است؟ 531

جواب 531

مسأله 60-:مسافر نماز جمعه می تواند کرد خواه امام شود و خواه مأموم؟ 531

مسأله 63-:مسافر در چهار فرسخ که قصد رجوع در همان روز نداشته باشد و ده روز هم نماند چه کند؟ 531

مسأله 58-:در خطبه نماز جمعه آنچه واجب است چه چیز است؟ 531

جواب 531

اشاره 531

جواب 531

مسأله 62-:کسی که به سفر رود به تکلیف حاکم جائر، نماز خود را قصر کند یا تمام؟ 531

مسأله 67-:چنان که سهوا در نماز آیات یک رکوع زیاده شود یا کم شود چه حکم دارد؟ 532

جواب 532

مسأله 68-:در نماز میت حرف زدن عمدا مبطل است یا نه؟ 532

مسأله 66-:زنی که حائض باشد و زلزله شود نماز زلزله را بعد از زلزله به عنوان وجوب بکند یا نه؟ 532

مسأله 65-:هر گاه در بلدی نماز جمعه می کرده باشند، و به اعتبار موانع اقتدا به آن امام نتوان کرد، و کسی باشد که تواند کرد، واجب است خروج از برای نماز یا نه؟ 532

اشاره 532

جواب 532

مسأله 69-:پسر بزرگ اگر صلاه و صوم پدر را بجا نیاورد، 532

مسأله 64-:هر گاه کسی مسافر باشد، و قصد اقامت در جائی کرده باشد، و از آنجا به حد ترخص رود، و بعد از مراجعت اراده ده روز ماندن نداشته باشد، نماز او چه صورت دارد؟ 532

جواب 532

مسأله 73-:در نمازهای یومیه که امام در رکوع باشد اقتدا می توان کرد یا نه؟ 533

جواب 533

مسأله 72-:اقتدا کردن در نماز آیات وقتی که امام بعضی از رکوعها را بجا آورده باشد چه حکم دارد؟ 533

جواب 533

مسأله 70-:در نماز میت از برای فاسق که علم به فسق او داریم گفتن اللهم انا لا نعلم منه الا خیرا چون است؟ 533

مسأله 71-:در نماز جماعت هر گاه قصد شخص معینی کرد امامت می کند، و آخر مشخص شود که دیگری بوده، نماز او چه حکم دارد؟ 533

جواب 533

جواب 534

مسأله 77-:نمازی که به جماعت گذارده شود اماما یا مأموما مرتبه دوم به جماعت می توان گذارد یا نه؟ 534

مسأله 74-:در نماز جهریه مثل نماز صبح هر گاه صدای امام را نشنوند قرائت باید کرد یا نه؟ 534

جواب 534

مسأله 78-:هر گاه میان بعضی مأمومین و امام دیواری فاصله باشد، و آن مأمومین بعضی مأمومین صف پیش خود را می دیده باشند نماز جایز است یا نه؟ 534

جواب 534

مسأله 75-:چنانچه کسی در دو رکعت آخر نماز برسد آیا مأموم قرائت باید کرد یا نه؟ و بر فرض قرائت حمد و سوره واجب است یا حمد تنها کافی است؟ 534

اشاره 534

مسأله 76-:دو نفر از علما که به سبب استدلال یا به رجوع اعلم یکی نماز جمعه را واجب داند و بجای آورد، و دیگری حرام داند و نکند، این دو نفر به یک دیگر اقتدا می توانند کرد یا نه؟ و حال آن که حق یکی است. 534

مسأله 79-:هر گاه فقیه فتوا دهد که اقتدا به فلان کس می توان کرد، احتیاج به شهادت عادل دیگر هست، یا همان فتوای او کافی است؟ 535

مسأله 81-:قصد کردن در نماز جماعت به پیشنماز معین شرط است، و اگر دو کس باشند که امامت می کرده باشند، و قصد یکی کند و اتفاقا دیگری ایستاده باشد چه صورت دارد؟ 535

جواب 535

مسأله 80-:گاه می شود که جماعت صلحا که از همه جهت دین داری ایشان بر ما معلوم است حدتی در مزاج ایشان هست، و به اندک امری از جا در می آیند، و به بعضی مردم صالح یا غیر صالح تندی و درشتی می کنند، و کسر قلب آن جماعت می شود، خواه تقصیر ایشان در مرتبه ای باشد که باید 535

جواب 535

جواب 536

مسأله 83-:در نماز جماعت هر گاه صفهای پیش تکبیر گفته باشند صفهای عقب تکبیر می توانند گفت یا نه؟ 536

جواب 536

مسأله 84-:هر گاه در میان صفهای جماعت چندین جا فاصله باشد به قدر شش هفت ذرع بلکه ده ذرع باشد که صف سابق از صف عقب دور است ضرری دارد یا نه؟ 536

مسأله 85-:هر گاه در میان نماز از صف پیش دو سه نفر بروند نماز صف بعد از آن چه صورت دارد؟ چون پیش ایشان خالی شده. 536

مسأله 82-:اگر کسی یک نماز را به دو پیشنماز کند، خواه در اثنا و خواه در ابتدا جایز است یا نه؟ 536

جواب 536

مسأله 86-:هر گاه در وقتی که پیشنماز در رکوع باشد شما دغدغه می کنید از اقتدا کردن و می فرمائید که احادیث رخصت احتمال تقیه دارد، خبر «1» حمد در رکعت آخر از برای پیشنماز افضل می دانید و حال آن که اینجا نیز احتمال تقیه دارد؟ 536

مسأله 88-:در نماز جماعت هر گاه پیشنماز یک شبر بلندتر باشد از مأموم چه صورت دارد؟ 537

جواب 537

مسأله 87-:شما تسبیح را چند نوبت می خوانید در دو رکعت آخر؟ 537

مسأله 91-:هر گاه وفا به وعده هائی که می کنند واجب نباشد بنا بر مشهور، پس چرا خلف وعده قادح در عدالت باشد، چنانچه 537

جواب 537

مسأله 89-:ردائی که از برای پیشنماز به اعتقاد شما مستحب است، جمعی می گویند از احادیث ظاهر نمی شود که از برای غیر کسی که کتفش پوشیده نباشد سنت باشد، لهذا بعضی از علما مضایقه کرده اند. 537

اشاره 537

جواب 537

مسأله 90-:عبا و پوستین قائم مقام ردا می شود؟ 537

مسأله 93-:نماز غفیله و نماز وصیت که میان نماز شام و خفتن باید کرد، بعد از بر طرف شدن حمره مغربیه می توان کرد یا نه؟ 538

مسأله 94-:آیا نماز غفیله به غیر از چهار رکعت نماز نافله شام است؟ 538

مسأله 95-:نافله پیاده در حضر سند صحیحی دارد یا نه؟ و احادیثی که در جواز نافله در راه رفتن واقع شده اکثر در حالت سواری و بعضی در سفر است. 538

جواب 538

مسأله 92-:در جائی که به اعتقاد شما باید جمع کرد در نماز میان قصر و اتمام بنا بر خلافی، کسی که چنین باشد اگر امامت کند می توان به او اقتدا کرد؟ 538

جواب 538

مسأله 97-:دعای چهل مؤمن در نماز شب کردن چون حدیث ندارد، خصوصا آن وقت چون است؟ 539

باب چهارم در روزه ماه مبارک و بعضی احکام آن 539

مسأله 99-:هر گاه کسی وعده افطار کند نزد کسی می تواند افطار کرد جای دیگر؟ 539

مسأله 98-:از برای فساق و ظلمه با وجود علم به فسق ایشان دعا کردن و در زمره چهل مؤمن شمردن و گاه تعریف ایشان کردن چه صورت دارد؟ با وجود حدیثی که ورام نقل کرده اذا مدح الفاسق اهتزله العرش. 539

جواب 539

مسأله 100-:خرمائی که کسی بدهد که به آن افطار کنند می توان به دیگری داد؟ 539

جواب 539

مسأله 96-:اگر در نماز شب سهوا و تر را بر شفع مقدم دارد چه باید کرد؟ 539

جواب 539

مسأله 105-:بعضی از عوام در دهات در بعضی بلاد در شب ماه مبارک رمضان که جماع می کنند زنان ایشان یا مردان نزدیک 540

اشاره 540

مسأله 101-:اگر کسی در ایام روزه گوش یا دهن یا دماغ را به آب برد جدا جدا یا با هم، آیا ضرر دارد وقتی که تمام به زیر آب نرود؟ 540

مسأله 104-:در وقت صوم فرو بردن بلغم که هنوز به فضای دهن نرسیده باشد که از راه دماغ به حلق برود مبطل است یا نه؟ 540

مسأله 102-:گاه می شود که در آخر ماه مبارک مرد عامی می آید از دهی به مزرعه که چند نفر آنجا هستند و خبر می دهند که شب گذشته ماه را در فلان ده جمع کثیری دیدند و افطار کردند، آیا به حرف چنین یک نفر می توان افطار کرد؟ یا آن که از هیچ کس نشنیده باشیم اما می دانیم ک 540

مسأله 103-:در کفاره مشروط به تتابع اگر کسی ظن داشته باشد که شب است و سحور کند، اتفاقا در صبح افتد سهوا چه صورت دارد؟ 540

مسأله 108-:غبار غلیظ و گرد خرمن که به حلق می رود، روزه را باطل می کند یا نه؟ 541

مسأله 107-:هر گاه هوا صاف باشد و ابر نباشد، و جمعی گویند و شهادت دهند که ماه را دیده اند از بلد یا خارج بلد، یا ابر بوده باشد و هوا صاف نبوده باشد به چند گواه ثابت می شود؟ 541

مسأله 106-:در عید ماه مبارک رمضان که اول ماه سی و یک روز نگذشته باشد بدون آن که کسی خود ماه را دیده باشد چه روش باید کرد؟ هر کس ثابت شود تا آن که جائز باشد افطار کردن به محض آن که از بعضی علما و صلحا بشنود که در نزد ایشان ثابت شده، یا از کسی بشنود که جماعتی ش 541

جواب 542

مسأله 110-:هر گاه کسی روزه سنتی داشته باشد و وارد خانه مؤمنی شود، فنجان قهوه یا گلاب یا تکلیف آب خوردن کنند، و گاه هست که خرمائی یا لقمه نانی می دهند، داخل طعام مستحب است، و افطار کردن سنت است یا نه؟ 542

مسأله 112-:اگر کسی شب در فکر سفر باشد، و عزم کند که صباح بعد از ظهر بیرون رود و روزه بگیرد، و بعد از ظهر حرکت چه صورت دارد؟ چون شب قصد سفر داشت. 542

اشاره 542

باب پنجم در خمس و زکات و بیان استطاعت حج 542

جواب 542

مسأله 109-:کسی که خود را جنب کند یا محتلم شود بعد از طلوع صبح غسل کند، روزه قضا یا روزه سنت می تواند داشت یا نه؟ 542

مسأله 111-:هر گاه کسی در شب در فکر سفر کردن نبوده و قبل از ظهر حرکت کرد افطار کند بی خلاف یا نه؟ 542

جواب 542

مسأله 113-:کسی که قوت سال از حاصل ملکش یا کسبش 542

جواب 543

مسأله 116-:در یتامی سادات نیز استحقاق شرط است یا نه؟ 543

جواب 543

مسأله 115-:خمس را بر مستحقین و یتامی و ابن السبیل متساوات تقسیم باید کرد یا هر قدر خمس که کسی داشته باشد به یک صنف بلکه به یک شخص می تواند داد، و استحقاق در سید البته شرط است یا نه؟ و اگر قدری دارد و یا اصلا خبری ندارد، یا آنچه دارد از قوت سنه می توان داد یا 543

مسأله 118-:در غیر ربح تجارت و آنچه ارباب صناعات که 543

مسأله 117-:از مال صغیر زکات دادن در غلات و غیرها بر وصی یا قیم که مال صغیر عرفا به اعتبار خویشی در دست او هست بباید داد یا واجب نیست؟ 543

اشاره 543

مسأله 114-:در خمس حصه امام یا غیر حصه امام علیه السلام را مالک با تجویز بعضی از صلحا که مرتبه استدلال نداشته باشند به سادات مستحقین می توانند داد یا نه؟ 543

جواب 543

جواب 544

مسأله 120-:مثلا کسی ده تومان داشت خمس آن را داد، و در اثنای سال دیگر که تجارت می کند جمیع اخراجات سال او باید از فایده باشد یا بعضی از اصل و بعضی از فایده، و بر فرضی که مداخل دیگر نیز داشته باشد چه حکم دارد؟ 544

مسأله 119-:در باب زکات گوسفند که به سیصد برسد هر صد یکی باید داد تا به چهار صد؟ 544

مسأله 121-:مراد از مؤمنی که یتیم او را از زکات توان داد جماعت عامی که پروا به دین نداشته باشند، بعضی مثلا دوازده امام شنیده اند و نام ایشان را نمی دانند، و بعضی نام را یاد گرفته اما 544

مسأله 124-:کسی احسان به کسی می کند، و گیرنده مستحق نباشد، و قرینه نباشد که آنچه می دهد از چه وجه است، آیا واجب است که بگوید که از چه وجه است یا نه؟ 545

جواب 545

مسأله 122-:سادات اضطرار ایشان به چه حد که می رسد از زکات واجبه و فطره از غیر سید می توانند گرفت؟ 545

مسأله 123-:کسی که به غریبی آمده و می گوید من سیدم بدون ثبوت خمس می توان داد، و بر فرضی که مشهور باشد که میر یا سید می گویند می توان داد بدون علم به ضبط سلسله ایشان. 545

جواب 546

مسأله 127-:شخصی که از وجوه استحقاق می گیرد، خرج او باید به چه نحو باشد، مثلا اگر موافق زی اقوام باید بود زی اقوام مختلف باشد بعضی در ده باشند و وضعی نداشته باشند، و بعضی در شهرند و فی الجمله وضعی دارند، موافق کدام باید بود. 546

جواب 546

مسأله 126-:هر گاه غله را زکاتش داده باشند و سالی بر آن بگذرد زکات خمس دارد یا نه؟ 546

جواب 546

اشاره 546

مسأله 125-:جماعتی که نهایت احتیاج دارند، اگر کسی به قرض به ایشان چیزی بدهد و خود از خمس بهم رسانند و تسلیم ایشان نکرده قرض خود را حساب کند هر چند به ایشان بگوید خوب است، و منع نقل خمس که واقع شده اگر به قرض ایشان داده شود و در آن بلدی که سادات حاضر نیستند به 546

جواب 547

مسأله 129-:هر گاه جنسی را یک نوبت خمس بدهند، مرتبه دیگر خمس باید داد یا نه؟ و بعد از آن لازم است که در سال آینده از آن خرج کنند و مداخل سال آینده ذخیره شود چون نفع سادات می شود، یا از مداخل آینده روز به روز خرج کند یا از هر دو تا؟ 547

مسأله 130-:هر گاه نوکری مثلا کسب این کس شده باشد، یا بعضی که اکثر اوقات نماز می کنند و روزه می دارند، اینها اگر 547

مسأله 128-:به اعتقاد شما مال و جهات و مصالح الاملاک و تخم از غله بیرون می روند، و بعد از آن زکات می دهند یا نه؟ 547

اشاره 547

مسأله 134-:از وجوه استحقاق صرف راه عتبات کردن چون است؟ 548

مسأله 133-:به سادات رد مظالم می توان داد یا نه؟ و کفاره واجبی نیز به ایشان دادن چه صورت دارد؟ 548

جواب 548

مسأله 135-:در وجوه استحقاق فرق میان بعضی وظائف مقید به استحقاق و میان خمس و زکوات و بعضی تصدقات واجبه هست یا نه؟ 548

جواب 548

مسأله 132-:از چه وقت حساب می شود مدتی که خرج سال وضع شود که خمس باید از وقت عمل یا از وقتی که آن وجه که کسب کرده به دست افتد، گاه هست که اجرت در محل می ماند و بعد از مدتی به دست می افتد. 548

جواب 548

مسأله 131-:شما از وظائفی که می گیرید اگر چیزی از اخراجات سال زیاده آید خمس می دهید یا نه؟ 548

جواب 549

مسأله 138-:طلبه علوم که توانند میان قدری تحصیل و کسبی یا تجارتی یا زراعتی جمع کنند بهتر است، یا از وجوه استحقاق بگیرند و در تحصیل بیشتر به کوشند؟ و هر گاه جماعت مذکوره از سواد اعظم نقل کرده به رساتیق روند از برای هدایت مردم، و معاش ایشان از غیر وجوه مذکوره می میسر شود، لازم خواهد بود رفتن یا راجح یا بر عکس؟ چون سواد اعظم مسائل مشکله در خدمت فضلا تحصیل می کنند و در علم نیز ترقی می کنند. 549

مسأله 137-:هر گاه در خمس باید احتیاط کرد که به تجویز فقیه جامع الشرائط داده شود، گاه باشد که طالبان علمان که دان مرتبه نباشند تکلیف نکنند به دادن خمس، و سادات عسرت تمام بکشند، و اکثر مردم هم ادای خمس نکنند، آیا تجویز می کنید که به نیابت شما تکلیف دادن خمس از 549

جواب 549

مسأله 136-:مردی که از جمله مستحقین و شغل ذمه به مهر دارد، آیا اگر از وجوه استحقاق زیاده از خرج سال به دست او افتد بگیرد و به مهر زن بدهد که از قرض خلاص شود بهتر است یا رعایت حال فقرا کند که دیگری صرف خود کند کدام ترجیح دارد؟ 549

مسأله 140-:هر گاه کسی از جمله طلبه باشد که از صرف و نحو و معانی و بیان و منطق و اصول و تفسیر و فقه و حدیث هر کدام وقوف داشته باشد تواند در همه اینها درس گفت، یا در بعضی محتاج به خواندن باشد و معاش او از وجه استحقاق باشد، آیا می تواند که از تفاسیر سه و چهار داشته باشد و از هر یک از علوم مذکوره کتب متعدده داشته باشد؟ چون گاهی رجوع می کند، و در بعضی اوقات کسی در پیش او خواهد خواند، یا آن که چون بعضی کتابهای صرف و نحو جامع تر است به آنها اکتفا کند، و هرگاه مباحثه ضرور شود عاریه بگیرد. 550

جواب 550

مسأله 139-:اگر کسی که از ارباب استحقاق است آن قدری که در کتابها مضبوط است در نفقه واجب النفقه گاه باشد زیاده بگیرند، مثلا هر عید و نوروز رخت تازه می خواهند، و اکثر آن است که صرفه کنند و ذخیره شود، بیان فرمایند که چه صورت دارد؟ باید دیگر نداد تا کهنه شود یا هر عید و نوروز می توان داد؟ 550

مسأله 142-:اگر کسی مستحق باشد که از وجوه استحقاق به سهولت معاش او می رسیده باشد، و خفتی و ذلتی نسبت به ایشان واقع نمی شده باشد، به آن اکتفا کند بهتر است یا تلاش جوائز ظلمه و وظائف حکام کند؟ چون اینها گاه باشد به عنوان عطیه به دهند و از وجوه استحقاق خلاص شود. 551

جواب 551

اشاره 551

مسأله 141-:زنی که به قدر پنج تومان یا شش تومان ملک داشته باشد، و اطفال سید داشته باشد، می تواند از برای ایشان خمس بگیرد یا واجب است که از ملک خود به فروشد و صرف ایشان کند هر چند خود به آن نهایت احتیاج داشته باشد؟ 551

جواب 552

مسأله 144-:کسی که مستحق است و می باید زیاده بر مؤونت سال نگیرد سه چهار قبا دارد که دو سه سال اکتفا می تواند کرد، و بر این قیاس پوستین و بعضی اسباب ضروری. 552

جواب 552

مسأله 145-:کسی که استطاعت حج از راه بیابان نداشته باشد اما استطاعت راه دریا داشته باشد، چنانچه مشهور است که ده دوازده تومان اوساط مردمان را بیشتر خرج نمی شود آیا حج واجب است یا نه؟ 552

جواب 552

مسأله 146-:کسی که در حین صغر سن میراثی به او می رسد که مستطیع شده و در حین بلوغ در دست وصی بوده به تدریج به او می داده، و ظن غالب داشته که جمیع را به یک مرتبه به او نمی دهند مگر به عنف و تعدی، و احتمال داشته که با وجود خشونت نیز ندهد، آیا بر چنین شخصی حج واجب 552

مسأله 143-:ارباب استحقاق می توانند ظروف و فروش متعدده داشت، گاه باشد که در عرض سال سه چهار نوبت چند دست رخت خواب به واسطه مهمان احتیاج خواهد داشت، آیا از خود ذخیره کند که در آن وقت خجالت مردم نکشد و تصدیع به کسی ندهد یا نه؟ 552

جواب 552

جواب 553

مسأله 147-:هر گاه زوجه شخصی نماز نکند یا غلام یا کنیز یا نوکر یا غیر ایشان که ممکن باشد امر به معروف و نهی از منکر، تا چه حد امر به معروف و نهی از منکر واجب است؟ و مراتب امر و نهی به چه عنوان است؟ 553

باب ششم در امر به معروف و نهی از منکر و صله ارحام و مواضع وجوب این دو 553

جواب 553

مسأله 148-:در روی جماعت فساق خنده کردن و بشاشت نمودن و سبقت در سلام کردن چون است؟ 553

جواب 553

مسأله 149-:جماعتی که داخل اهل ظلم و حکم اند و تارک جمعه و جماعت اند با ایشان معاشرت کردن هر گاه احتمال دارد که کلمه حقی به ایشان گفته شود یا نفعی به مسلمانان رسد چون است؟ 553

مسأله 151-:احادیث بسیار است که شکر نعمت مخلوق باید کرد، چنان که شکر نعمت خالق، هر گاه جماعت ظلمه و فساق به این کس مهربانی و رعایت کنند، نسبت به ایشان چه باید کرد. 554

مسأله 154-:نوشتن زنان که مکروه است، و نهی در حدیث واقع شده از تعلیم کتابت زنان، اگر چنانچه زنی خط خوبی داشته باشد قرآن و صحیفه به نویسد بهتر است یا ترک کند چون نهی دارد؟ 554

جواب 554

مسأله 155-:استماع قرآن که واجب است، وقتی که کلمات 554

جواب 554

مسأله 152-:نسبت به مردم ده یا ولایتی حرفی گفتن که اگر به کسی خاص گوئی بدش آید غیبت است یا نه؟ 554

مسأله 150-:در نهی از منکر گاه باعث خبث و کسر عرض این کس شود ساقط می شود یا نه؟ 554

مسأله 153-:دف بی جلاجل که فقها استثنا می کنند حرام است یا نه؟ و سند صحیحی به نظر شریف رسیده؟ 554

اشاره 554

جواب 554

جواب 555

مسأله 157-:در صله ارحام ضابطه به فرمائید، که هر گاه اقوام این کس فقرا و مساکین باشند، و از عهده همه بر نتواند آمد، آیا به هر کدام قدری از مال باید داد هر چند به حال موت نرسیده باشند، یا همان مهربانی و دیدنی و بشاشت به ایشان کافی است؟ و هر گاه از خود زیاده نداشته باشد به ایشان واجب نخواهد بود دادن؟ 555

اشاره 555

مسأله 158-:در صله رحم کسی قائل شده که از طرف خویشان سببی داخل رحم اند یا نه؟ 555

مسأله 156-:کسی که از وجوه استحقاق می گیرد و صله ارحام کردن خواه مستحق باشد یا نه خوب است؟ 555

مسأله 159-:حدیث صله رحم که تا چهل پشت داخل رحم اند نزد شما معتبر است یا نه؟ و بر تقدیر اعتبار اکثر مردم که رعایت 555

مسأله 161-:شرطی که در ضمن عقد لازم کرده می شود، آیا آن شرط لازم می شود یا نه؟ 556

جواب 556

مسأله 162-:به جهت خواندن قرآن چیزی می توان گرفت یا نه؟ 556

جواب 556

مسأله 160-:متعارف و مشهور که تجار قدر اجناس می دهند و اصل مایه او را می گویند، چنین قرار می شود میان ایشان مثلا که چنانچه چهار ماه دیگر قیمت بدهی دوازده تومان بدهی، چنین بیع و شرا و شرطی جائز است؟ و آن بیع لازم است یا نه؟ و دادن چنین جنسی و قیمتی از مشتری طلب 556

باب هفتم در معاملات و آنچه مناسب این باب است 556

جواب 556

مسأله 166-:اراضی که در بیابانها و کوه ها هست تصرف واجبا که سبب ملک می شود به چه نحو است؟ 557

مسأله 165-:آب رودخانه و چشمه را به محض داخل کردن به نهر خاص اعلا فالاعلا ملک آن جماعت می شود یا نه؟ و باز در آن رعایت اعلا فالاعلا باید نمود یا کل به قدری که اخراجات کشیدن کندن نهر و غیره کشیده اند شراکت دارند؟ 557

جواب 557

مسأله 163-:در بعضی مواضع پنبه دانه یا کنجد یا غیر آن می دهند و روغن می گیرند، مثلا ده من یا نه من می دهند و یک من روغن می گیرند، و همچنین هر گاه باغهای انگور را خرص می کنند به دهقان می گذارند و صد من انگور را به بیست من یا بیشتر دوشاب و مویز می گیرند اینها دغ 557

مسأله 164-:خبیث به اعتقاد شما چه نوع چیز است؟ 557

جواب 557

مسأله 167-هر گاه کسی در ملک مشتری مشاع بدون اذن شرکا باغی به سازد، و چون اشجارها به بار رسد شرکا یا بعضی از آنها گویند که رسد مرا از باغ بده، و صاحب باغ گوید به قدر رسد خود از زمین غیر باغ بگیر که بهتر از زمین باغ باشد، یا قیمت زمین باغ را به قدر رسد زیاده ار 558

مسأله 168-:متعارف است که ملکی که مشاع است میان چند برادر مثلا، بعضی از آنها درختی می کارد و باقی نیز مطلع اند، و در آن وقت مذکور نمی شود که به جهت خود کاشته یا به جهت جمیع، و آخر میان ایشان یا ورثه ایشان نزاع واقع می شود، در چنین صورتی حکم چیست؟ 558

جواب 558

مسأله 171-:هر گاه کسی مدتی ملکی تصرف داشته باشد، و کسی ادعای ملکیت او کند صورتی دارد که منکر متصرف را باید وجه انتقال نمود یا همان محض بینه و قسم است؟ 559

جواب 559

اشاره 559

مسأله 169-:هر گاه املاک و اجناس و دکاکین و آسیا و نقد و غیره از کسی بماند، و بعضی وارثها راضی به قسمت هستند، و بعضی راضی نیستند، آیا شرعا به جبر قسمت می توان کرد؟ و آنچه مساوی باشد قیمت آنها که احتیاج به تفاوت قیمت نقد دادن نباشد. 559

جواب 559

مسأله 172-:هر گاه کسی مثلا طاحونه داشته باشد و به اذن صاحب آب ساخته است و مدتی دائر بوده، آیا صاحب آب می تواند آب خود را به نهری دیگر بیندازد و طاحونه او را معطل کند، هر چند نقصان بسیار به هر دو طرف رسد؟ 559

مسأله 170-:هر گاه شخصی مثلا یک جریب زمین به کسی فروخت، و بعد از مدت چند سال که آن زمین را پیمودند زیاده باشد، آن شخص وارث او از مشتری می تواند آن زیادتی را گرفت یا نه؟ 559

مسأله 173-:هر گاه کسی راضی شده باشد که بر باغچه او 559

مسأله 175-:کسی چنانچه از کسی طلبی داشته باشد، و در دادن تعلل نماید، و اگر چه نقد ندارد اما املاک دارد یا وجهی دیگر دارد، اما چون به قیمتی که او در نظر دارد نمی خرند و نمی فروشد و دین خود را ادا نمی کند، به حاکمان این زمان عرض کردن جائز است یا نه؟ خصوصا حاکمی 560

جواب 560

اشاره 560

جواب 560

مسأله 174-:هر گاه همسایه رخصت کرده باشد که ناودان همسایه او از بام خانه او جاری شود، بعد از چند گاه می تواند مانع شد که آب از این جا نگذرد هر چند که صاحب ناودان متضرر باشد یا نه؟ 560

مسأله 176-:کسی که قرض دارد و صاحب طلب می خواهد، و آن شخص املاک یا اجناس دارد و به قیمت وقت متعارف نمی خرند، اما اگر از آن قیمت وقت ارزان تر بدهد می خرند، تا 560

جواب 560

مسأله 177-:متعارف چنین شده که اجناسی می خرند مثلا که قیمت آن را در عرض سه ماه بدهند، یا قرضی که مدت معین ندارد و صاحب دین طلب می نماید، و آن شخص قدری دارد اما می خواهد که به طلب کاری دیگر بدهد، یا به سبب اخراجات یومیه یا متاع ارزانی می خواهد بخرد، می گوید ندا 561

مسأله 178-:ادای دین صاحب دین بی چیز بر وارثانش هر گاه مال داشته باشند لازم است یا نه؟ 561

جواب 561

مسأله 179-:شخصی مشغول الذمه به حق کسی باشد و صاحب حق فوت شده باشد، ورثه صاحب حق یا قرض دار بر سبیل صلح یا هبه یا ابراء، بری ء الذمه نماید، ذمه آن شخص مطلقا بری می شود یا نه؟ و همچنین عرضی. 561

جواب 561

مسأله 182-:در نمازی که به نیابت میت می کنند به اجاره کردن و صیغه گفتن جائز است؟ و ترتیب در نماز نیابت شرط است؟چنان که چند نفر می کرده باشند به نوبت یا به اتفاق هم بکنند 562

مسأله 183-:متعارف است که گوسفندی به اجاره می دهند که باز به همان سن بگیرند، و حاصل آن را سال به سال به مبلغ معین به اجاره می دهند، مشروع است یا نه؟ 562

جواب 562

اشاره 562

جواب 562

مسأله 180-:بیع شرط که صیغه فارسی بگویند هم در بیع و هم در اجاره، و همچنین در رهن که بعد از صیغه باز مرتهن از راهن مرهون را دو ساله و سه ساله به بیست سی دینار اجاره می کند حاصل مرهون بر مرتهن به این طریق حلال است بی خلاف یا نه؟ و بعضی از مستاجرین در بیع و شرط 562

مسأله 184-:در بعضی جاها متعارف است که ملکی را گرو شخصی به مبلغ معین که دو حاصل یا زیاده یا کم صاحب آن مبلغ از آن زمین بردارد، و در کاغذ و سند می نویسند که به علت اخراجات دیوانی حاصل در این مدت تعلق به مرتهن دارد، گاه باشد که بعد از آن مدت چند سال دیگر آن شخص 562

جواب 562

مسأله 181-:جماعتی که حیله شرعی می کنند، و مثلا جنسی که به یک شاهی ارزنده است به پنج هزار دینار، یا یک تومان می دهند و به آن جنس یازده تومان یا دوازده تومان حساب می کنند صورت شرعی دارد؟ بنا بر آن که فقها نقل کرده اند یا نه؟ بر تقدیر صحت از صریح روایات ظاهر می 562

جواب 562

مسأله 185-:هر گاه کتابی خریده باشم، و از بعضی علامات مظنه این شود که وقف باشد، و صاحبش می گوید که وقف نیست، و شخصی می گوید که من از قدر قیمت کمتر به شما می دهم و کتاب را وقف می کنم، و اگر علم به وقفیت بهم رسد و صاحبش بی پروا باشد و قیمت را هم نمی دهد چه باید 563

جواب 563

مسأله 186-:هر گاه کسی وصیت کرده باشد که کتابهای حدیث را وقف کنند، و کتابهای مقدمات را به فروشند و کتاب حدیث بگیرند و وقف کنند. و بعضی از اجزای حدیث باشد که صرفه نداشته باشد تمام کردن، آیا می توان فروخت عوض کتاب درست گرفت که وقف شود چون صرفه در این است؟ 563

جواب 563

جواب 564

باب هشتم در نذر و هبه و کفاره 564

جواب 564

مسأله 187-:کسی که نذر کند و چنین بگوید که نذر کردم که اگر بیمارم به شود هزار دینار به مستحقین بدهم، آیا به چنین صیغه گفتنی لازم می شود یا نه؟ بلکه باید قید مضمون للّه علی باید شود، و بر فرضی که به چنان صیغه نذر حضرت امام رضا علیه السلام بکنند باید داد؟ و اگر 564

جواب 564

مسأله 189-:عهد هم از بابت نذر هر گاه به فارسی صیغه گفته شود و اسم خدا برده شود احتیاط باید کرد یا تفاوتی دارد؟ 564

مسأله 190-:کفاره وطی کردن زن در حیض واجب است یا سنت است؟ 564

مسأله 188-:اگر ملک به ولایت دیگر باشد آیا بدون رفتن موهب از برای تصرف موهب یا وکیل آن به محض مدتی که فاصله شود که توان به آن ولایت رسید کافی است یا نه؟ 564

مسأله 191-:اطعام شصت مسکین را اگر به تفریق ضیافت کند جائز است یا نه؟ و یک مسکین را مکرر اطعام کند در کفاره محسوب می شود یا نه؟ و قدر اطعام چه مقدار است؟ 565

جواب 565

مسأله 193-:باکره بالغه رشیده در صحت عقد رضای او کافی است یا رضای پدر و جد پدری بنا بر تشریک یا استقلال می باید؟ 565

باب نهم در نکاح و رضاع وعده و آنچه مناسب این باب است 565

جواب 565

مسأله 192-:در اطعام کفاره به سادات می توان داد یا نه؟ 565

مسأله 194-:کسی که خواجه یا عنین باشد که جماع نتوان کرد، آیا متعه از برای او ثواب دارد یا نه؟ و بعد از قرب عده دارد یا نه؟ 565

مسأله 195-:زنانی که مظنون است که عده نمی دارند آیا متعه کردن ایشان چه صورت دارد؟ 566

جواب 566

مسأله 196-:دو کس به هم لواط کرده باشند اولاد خود را به هم تزویج توانند کرد یا نه؟ و در این باب فرقی میان واطی و موطو هست یا نه؟ 566

مسأله 200-:دو زن سیده در خانه یک عامی حرام است یا مکروه؟ بنا بر آن حدیث که آن معنی به حضرت فاطمه علیها السلام می رسد و بر او شاق است؟ 566

جواب 566

مسأله 199-:هر گاه کسی دو زن داشته باشد یکی از آن دو تا می توانند طفل دیگری را شیر داد یا نه؟ 566

مسأله 198-:اگر مادر شخصی فرزند پسرش را شیر دهد، مادر آن طفل بر پدرش حرام می شود یا نه؟ 566

مسأله 197-:اگر خواستگاری متعارف به غیر عربی و فارسی واقع شده باشد و از ایشان اولاد به هم رسیده باشد چه حکم دارد؟ 566

اشاره 566

جواب 567

مسأله 205-:زوجه مطلقه که قبل از دخول طلاق واقع شود که عده ندارد و نصف مهر را باید بگیرد دخول در فرج است یا مطلقا؟ 567

اشاره 567

جواب 567

مسأله 201-:می تواند زنی همشیره یا برادر خود را شیر دهد یا نه؟ 567

مسأله 202-:اگر کسی خود سعی کرده باشد و حروف را از مخارج ادا نمی تواند کرد، واجب است که در صیغه گفتن نکاح دیگری را وکیل کند یا نه؟ 567

مسأله 203-:هر گاه شخصی با پسری لواط کرده باشد، اما شک در ایقاب نیز داشته باشد، و جاهل مسأله بوده که در صورت ایقاب همشیره آن پسر بر او حرام می شود، و همشیره او را خواسته، بعد از آن ظن در ایقاب بهم رسانیده آیا تفریق واجب است یا نه؟ 567

جواب 567

مسأله 204-:زن یائسه عده دارد یا نه؟ و حد یأس زنان چند سال است؟ 567

جواب 568

مسأله 206-:عده مطلقه چند است، و عده وفات چند، و عده کنیز محلله چند یا استبراء کنیز، و آن که عده ندارد کدام است؟ 568

مسأله 207-:جده پدری طفل پسر شیر دهد شما دغدغه می فرمائید، و اگر داده شود احتیاط طلاق داده شود؟ 568

جواب 568

مسأله 208-:عمه برادر زاده خود را و خواهر که خواهر زاده ای را شیر دهد بی خلاف یا نه؟ 568

جواب 568

مسأله 212-:اگر کسی مادر دختری را صیغه متعه بخواند با وجودی که دختر حرام مؤبد شده، بدون دخول به مادر دختر به آن مرد حرام می شود یا نه؟ 569

جواب 569

مسأله 211-:هر گاه دختری را که صغیر است، ولی آن دختر به کسی صیغه عقد منقطع بخواند، آیا محرم می شود؟ و دیدن او مادر آن دختر را خوب است یا نه؟ و اگر عقد فضولی باشد و هر دو طرف صغیر باشد که غیر ولی عقد کند حکم اول خواهد داشت یا نه؟ 569

مسأله 209-:طفل از جانب پدر تنها یتیم می شود یا از هر دو طرف؟ 569

جواب 569

مسأله 210-:کسی که زن سیده بخواهد به حضرت فاطمه علیها السلام محرم می شود از هر فرق سادات باشد یا نسبت به تعصیب، و اگر زن سیده و قرشیه در خانه یک کس باشد در آن حدیث نهی از جمع دو شده داخل خواهد بود یا نه؟ 569

مسأله 213-:هر گاه کسی کنیزی را از مال حرام می خرد و و طی کند فرزند او چه صورت دارد؟ 569

مسأله 215-:صاحب زن متعدده تقسیم لیالی چگونه بر او لازم خواهد بود؟ 570

مسأله 214-:کسی زنی را به پسر صغیر خود عقد منقطع کند و بعد از انقضای مدت آن زن را دیگری بخواهد آیا محرم پدر پسر می شود آن زن یا نه؟ 570

جواب 570

مسأله 216-:عورت زن نسبت به محارم قبل و دبر است یا از سره تا رکبه؟ 570

جواب 570

مسأله 218-:بعضی عوام که شبهه می کنند که حضرت فاطمه علیها السلام از خانه بیرون آمد و به مسجد داخل شد و حرف زد به جماعت اجنبی و ظاهر می شود که در حجاب نمی شد از بعضی صحابه و خدام جواب چیست؟ 571

مسأله 220-:وظیفه طالب علم از وجوه سر گله و ابریشم و غیر آن چون است؟ 571

جواب 571

اشاره 571

مسأله 217-:نظر کردن به زنان اهل ذمه از بابت زنان یهود و ارمنی نقصی دارد یا نه، و همچنین زنان ده ها و مزرعه ها. 571

باب دهم در بعض وجوه محرمه و بیان بعضی اسباب ملاهی 571

جواب 571

مسأله 219-:زنان را از راه دور بدون کجاوه بر چاروا سوار کردن و به زیارت ائمه علیهم السلام بردن چون است؟ نامحرم گاه حرف ایشان را می شنود و ایشان را شاید به بیند، زیارت سنت است یا نه؟ 571

جواب 572

مسأله 222-:هر گاه دو نفر عالم باشند و یکی را گوئیم اعلم است از دیگری این غیبت خواهد بود یا نه؟ 572

مسأله 221-:مال و جهات را که حکام می گیرند بعد از گرفتن ایشان بر غیر ایشان حلال است هر چند صاحبش را دانیم؟ و عشر گندم دیلجه همین حکم دارد یا نه؟ 572

مسأله 223-:موشک اندازی چه صورت دارد؟ داخل آلات لهو است یا نه؟ 572

جواب 572

مسأله 224-:شبها که این کس می خوابد چراغ روشن گذاشتن که وقتی بیدار شود روشن باشد، و شاید که هم خوابش طولانی شود، اسراف است یا نه هر چند که ارباب استحقاق باشد؟ 572

جواب 572

مسأله 225-:زراعت قبرستان کردن بعد از آن که اکثر آن مندرس شده باشد و از بعضی شاید اندک علامتی باشد چون است؟و مالک آن سنگ کیست بعد از مدتی که قبر مندرس شود؟ 572

مسأله 226-:جماعت جامه باف کلافه خود را به خون گوسفند رنگ می کنند، و بعد از آن مکرر در آب روان می شویند تا جوهر خون بر طرف می شود چه می فرمائید؟ 573

اشاره 573

مسأله 227-:عطیه و احسان که زن به معلم طفلش می کند و احتمال دارد که شوهرش اذن نداده باشد، آیا حمل به صحت کنیم یا احتیاط باید کرد؟ 573

جواب 573

مسأله 229-:اسباب ملاهی از بابت دهل و سرنا و کرنا و سنج و نقاره و دف صاحب جلاجل و غیر اینها هر چیز از اسباب ملاهی باشد و نص خاص در آن باشد حکم به حرمت آن می توان کرد یا نه؟ 573

جواب 573

مسأله 228-:جرت طواحین را بعضی دغدغه می کنند از چه راه است؟ 573

جواب 573

جواب 574

مسأله 234-:کشمش را هر گاه به کوبند، و شیره آن را گرفته به جوشانند، آیا در عصیر این نیز در حدش بر طرف شدن دو ثلث شرط است، یا همین که عرفا صدق دوشاب و شیره بر آن صادق است کافی است؟ 574

مسأله 232-:گفتن به کسی بنده توام، خواه استاد باشد یا عالم یا صالح یا از اهل دنیا مرجوح است یا نه، هر چند منظور تواضع باشد نه سالوسی؟ 574

جواب 574

مسأله 230-:با آب گرم جامه را شستن که شپش به میرد چون است. 574

مسأله 233-:مراد به ظروف نقره که استعمالش حرام است چه چیز است؟ 574

مسأله 231-:پای بر سفره گذاشتن در حالت اختیار چون است با وجود این حدیث که امام علیه السلام از این فعل متغیر شد و اندک تصدیعی که می کشیده باشند به سبب گذاشتن ظروف و نان و غیر آن باعث جواز خواهد شد بدون کراهیت یا نه؟ 574

جواب 574

اشاره 574

جواب 575

مسأله 237-:آب غوره را که به جوشانند حرام می شود و احتیاج به ذهاب ثلثین هست یا نه؟ 575

مسأله 236-:آوازی که طرب داشته باشد اما ترجیع و تحریر نداشته باشد غنا و حرام است یا نه؟ و در قرآن خواندن چه حکم دارد، و ترجیع و تحریر بدون طرب که به صدائی به خواند غنا است یا نه؟ 575

مسأله 241-:پوست بادام تلخ و جوز و پوست پسته که مانند چوب است و در بعضی کوهسار پوست آن را با مغز آن آرد می کنند و با دو شاب ممزوج می کنند، و گاه با آرد گندم ممزوج می کنند و نان می پزند، و تلخی آن بر طرف می شود، بلکه لذت بهم می رساند، و همچنین عرق یا آب دهن هر 575

مسأله 238-:شیر زنان حرام است اگر کسی در کبر سن به خورد، و همچنین در طفل بعد از دو سال یا نه؟ 575

مسأله 239-:در بعضی بلاد که أهل تسنن می باشند و کشک و روغن می سازند، و گاه اتفاق می شود که مهمان ما می شوند، یا ما را به ایشان رجوعی هست، چیزی دادن به ایشان، و در خانه ایشان چیزی خوردن چون است؟ و خریدن کشک و روغن ایشان هر چند ضرورت نباشد چه صورت دارد؟ 575

مسأله 240-:دعا هر گاه حدیث داشته باشد که بنویسند و بیاشامند به مرکب نوشتن و آشامیدن چون است با وجود نفرت طبع؟ 575

جواب 575

مسأله 235-:کشمش را هر گاه در میان آب نارنج و غیره به جوشانند چه حکم دارد در حرمت و حلیت قبل از ذهاب ثلثین؟ 575

مسأله 243-:در وقتی که دو شاب می پزند دو محل است که یکی از برای انگور است و دیگری از برای عصیر، اول نسبت به ثانی ارتفاع دارد، و عمق هر کدام به قدر یک کر شاید زیاده باشد، اگر احد هما نجس شود جریان آب اگر مقدور نشود، تطهیر به آب قلیل چه نحو می توان دارد؟ و همچنی اگر کر پیش از آن که از آب کرده شود و آب روان و باران و تابیدن آفتاب ممکن نباشد علاج آن به چه خواهد بود؟ 576

جواب 576

مسأله 242-:زن ذبح می تواند کرد یا نه؟ 576

مسأله 244-:بعضی اوقات گوسفند را می دوشند و این کس غافل است در میان ظرف شیر بول می کند یا فضله اش می ریزد، و گاه هست که فضله اش روان است و به شیر ممزوج می شود دغدغه دارد یا نه؟ 576

جواب 577

مسأله 248-:در قلیان چه می فرمایند داخل شبهات می دانید یا نه؟ و بر تقدیر دانستن اجتناب از چنین شبهه چرا سنت باشد و حال آن که تهدید بلیغ در بعضی روایات بر ارتکاب شبهات نمی دانید، چه می فرمائید در این که آیات و روایات داله بر اباحت اشیاء ظاهرا بر مأکول و مشروب است، و قلیان را در عرف و لغت هیچ کدام مشروب نمی نامند، بلکه فعلی است که کردن آن موقوف بر رخصت شارع است. 577

جواب 577

اشاره 577

جواب 577

مسأله 247-:در جلد کله که پخته شود چه می فرمایند می توان خورد یا نه؟ و بعضی می گویند مطلق جلد حرمتش معلوم نیست این حرف صورتی دارد یا نه؟ 577

مسأله 246-:در وقتی که گاو در خرمن می کنند که به کوبند گاو گندم را بسیار می خورد و باز گندم را درست دفع می کند در میان خرمن و به گندم خرمن ممزوج می شود چه صورت دارد؟ 577

مسأله 245-:زراعتهائی که مدار آنها بر فضله انسان است که از میان آن می روید و آب می کشد چه صورت دارد؟ 577

مسأله 250-:در وظیفه سر کار فیض آثار حضرت امام رضا علیه السلام به فرمایند که اکثر مصارف آن بهم مخلوط شده، و بعضی مداخل آن به مصارفش وفا نمی کند، و مجموع به مجموع وفا می کند، آیا اگر در این صورت اگر مجموع مخلوط بهم شده باشد و به مصارف مقرره آن بدهند حرام است و و نامشروع چون خلاف گفته واقف یا نه؟ 578

جواب 578

مسأله 251-:هر گاه جمعی باشند که در پنجه مال وجهات با هم شریک باشند یا سرشماری که در بعض بلاد باشد و یک نفر از ایشان که به اعتبار دنیا اعتبار او بیشتر است او را التماس می کنند که ما را آنچه باید داد به شما می دهیم که شما تسلیم نوکر حاکم کنید و منت دار هستند، و شاید نفعی هم به ایشان برسد از دادن آن شخص، اگر کسی چنین کند و مرتکب این امر شده از ایشان بگیرد و به حاکم دهد آیا آثم است یا نه؟ 578

جواب 578

مسأله 249-:بسیار می شود که بر مویز و انجیر و امثال آنها از مو و پشم و پنبه و غیر آنها می چسبد خوردن آن چه صورت دارد؟ 578

مسأله 255-:غلط قرآن را واجب است درست کردن، و اگر کسی غلط بخواند البته به او باید گفت یا نه؟ 579

مسأله 253-:تشدید قرآن را لازم است نوشتن یا نه؟ 579

مسأله 254-:خربزه بازی حرام است یا نه؟ 579

مسأله 252-:گاه می شود که در مزرعه چند نفر تحصیل دار از مالو جهات و غیره وارد می شوند و به قدر دو هزار دینار طلب دارند، و هر شب قریب هزار دینار خرج ایشان است، آیا اگر کسی از شرکا یا غیره وجه مطالبه آن جماعت از خود بدهد تا ایشان حرکت کرده اخراجات کمتر واقع شود و باعث نفع شرکاء شود، و بعد از آن از شرکاء متفرقه یا مجتمع الاجزاء بگیرد چه صورت دارد. و در صورت مذکوره هر گاه به اعتبار مکث محصلان نقصان آن ده باشد آیا سعی نمودن و تحریک مردم شرکاء از برای زود دادن وجه اعانت ظالم خواهد بود یا نه؟ 579

جواب 579

جواب 580

مسأله 258-:زوجه غیر ذات الولد از چه چیزها میراث می برد از متروکات زوج و از چه چیز نمی برد؟ 580

مسأله 257-:شبها که کسی مطالعه می کند اگر چراغ را خاموش نکند و بخوابد داخل اسراف است یا نه که هر گاه بیدار شود چراغ مهیا باشد؟ 580

مسأله 259-:حبوه که مخصوص پسر بزرگ است چه چیزها است؟ 580

مسأله 256-:حدیثی که حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله به حضرت امیر المؤمنین علیه السلام فرمود که سگهای هرزه گرد را به کشد معتبر است می توان کشت یا نه؟ 580

جواب 580

باب یازدهم در بعضی مسائل میراث 580

مسأله 260-:متعارف است که در بعضی جاها که از میراث دختر حصه واقعی او را نمی دهند، و آن وقت به همان قلیلی که می دهند راضی می شوند، و آخر او یا وارث او دعوی می کنند که تمام حصه خود را می خواهد، صورت شرعی دارد یا نه؟ 581

جواب 581

مسأله 261-:مال یتیم و غائب را هر گاه دست به حاکم شرع نرسد بنابر آیه کریمه «الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ» جماعت مؤمنین متوجه حفظ آن می توانند شد یا نه؟ 581

جواب 581

مسأله 262-:غیر آباء رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله که از احادیث فهمیده می شود که باید که از کفر و شرک پاک بوده اند باقی انبیاء دیگر فهمیده می شود که چنین هستند یا نه؟ 581

اشاره 581

باب دوازدهم در بعضی مسائل متفرقه 581

اشاره 582

مسأله 264-:کسی که از علومی که به اعتقاد شما موقوف علیه احادیث است از بابت صرف و نحو و معانی و بیان و لغت و فقه و اصول و قدری منطق و تفسیر و حدیث فی الجمله در هر کدام آنها را تواند مباحثه کرد، هر چند در این فنون نهایت مهارت نداشته باشد، چنین کسی اگر نقل آیات کلام و احادیث ائمه معصومین علیهم السلام کند مرخص خواهد بود یا نه؟ با وجود آن که هر گاه رجوع به تفاسیر کند و معنی آیه را به فهمد و بر علما عرضه کند موافق فهمیده ایشان باشد. 582

جواب 582

مسأله 263-:در اصول دین چه قسم جماعتی را تقلید نکنند؟در اصول دین چه قسم جماعتی را تقلید نکنند؟ 582

جواب 582

مسأله 270-:در اثبات باری تعالی و وحدانیت او لازم است 583

مسأله 269-:در اخبار آحاد این کس را علم بهم رسد که همه جا عمل به علم کرده باشد؟ 583

جواب 583

مسأله 268-:اگر کسی در اصول مذهب علم قطعی در بعضی مواد نداشته باشد حال او چون است؟ 583

مسأله 265-:اوساط طالب علم دانستن که فرض ایشان رجوع به علما است در این مرتبه تتبع و قدرت به استدلال است یا این نیز رجوع به اعلم است؟ 583

مسأله 266-:کسی که رجوع به اعلم کند، و بر فرض رجوع باید طلب دلیل کند یا به اعتقاد او عمل کند؟ 583

اشاره 583

جواب 583

مسأله 267-:اگر کسی تتبع تمام ندارد، و عالمی نیست که رجوع به او کند، چنین شخصی که مسائل از کتب فقهی فهمد یا در کتب احادیث حدیثی که دلالت بر بعضی مسائل دارد داند جمعی که از او پرسند می تواند گفت یا نه؟ 583

مسأله 276-:نقل کردن اموات به مشاهد مشرفه چه صورت دارد؟ 584

مسأله 275-:دفن اموات در روضه مقدسه چه صورت دارد با وجود نبش قبور؟ 584

مسأله 271-:چشم اثر دارد یا نه؟ و همچنین سحر را که بعضی منکرند؟ 584

مسأله 274-:عباس و عقیل چه حال داشتند بعضی حرکات از ایشان ناشی شده؟ 584

جواب 584

اشاره 584

جواب 584

مسأله 272-:لعن أهل تصوف مطلقا می توان کرد یا نه؟ 584

جواب 584

مسأله 273-:در بعضی احادیث که بر افعالی مکروهه لعن واقع شده، لعن می توان کرد یا نه؟ 584

جواب 584

اشاره 585

جواب 585

مسأله 278-:دفن در نجف اشرف افضل است یا کربلای معلا و کعبه معظمه و مدینه طیبه؟ 585

جواب 585

مسأله 280-:مثلا هر گاه کسی وقف کند املاکی چند را وقف حضرت امام رضا علیه السلام یا بعضی قبور جماعتی به اعتبار حسن ظنی که به آن داشته اند که مذهب ایشان مشخص نیست، یا بر مساجد یا مسجد معینی، از مال چنین وقف مستحقین به ازاء استحقاق می توانند گرفت؟ و مصرف چنین وقف مستحقین به ازاء استحقاق می توانند گرفت؟ و مصرف چنین وقفی چه چیز است؟ 585

جواب 585

مسأله 281-:هر گاه حوضی یا پلی خراب شده باشد اجزاء آن 585

مسأله 279-:آیا قبرستان کهنه را آجرش را می توان کند و تعمیر حمام نمود مطلقا یا نه؟ و همان کسانی که قبر را ساخته اند می توانند کند بی آن که نبش قبر شود؟ 585

مسأله 277-:بر طفل کمتر از شش سال به اعتقاد شما نماز کردن سنت است یا نه؟ 585

جواب 586

مسأله 282-:حجره بعضی مدارس که شرط کنند که شب باشند، اگر متولی شرعی گوید که شب باید بود چه صورت دارد؟ 586

مسأله 284-:منجزات مریض از اصل اعتبار دارد یا از ثلث؟ 586

جواب 586

مسأله 283-:گاه می شود که جماعتی که در مدارس حجره دارند، به قدر پنج ماه و شش ماه و بیشتر و کمتر حرکت می کنند به ولایت خود یا عتبات یا غیر آنها، و کسی در حجره ایشان می باشد، و بعد از شش ماه که آمدند متولی شرعی می خواهد که ایشان آنجا باشند، و کسی کهباشد هر متولی گوید، مگر آن شخص به طیب خاطر دست بردارد و اولی بنشیند. 586

جواب 586

جواب 587

مسأله 285-:در ثواب الاعمال و غیر آن حدیثی هست از حضرت صادق علیه السلام که کسی که صلوات بر محمد و آل محمد فرستد خدا و عالمیان از برای او هزار حسنه می نویسند، و از عمار بن موسی حدیثی واقع شده که گفت بودم در نزد حضرت صادق علیه السلام پس مردی گفت: اللهم صل علی محمد، پس بوده باشیم ما و شیعیان ما که به تحقیق داخل شده باشیم در آل. حدیث به حسب ظاهر با سابق منافات دارد؟ 587

اشاره 588

رساله بیان عدد تألیفات علامه مجلسی قدس سره 588

اول: کتاب بحار الانوار، 589

فصل اول (در بیان تصانیف عربی) 589

ششم: رساله رجال است، 592

پنجم: فرائد الطریفه فی شرح الصحیفه الشریفه، 592

سیم کتاب ملاذ الاخیار فی شرح تهذیب الاخبار، 592

چهارم: کتاب شرح أربعین است، 592

نهم: رساله شکیات نماز است، 592

هشتم: رساله اوزان است، 592

هفتم: رساله اعتقادات، 592

دویم: کتاب مرآه العقول فی شرح أخبار آل الرسول، 592

دویم مشکاه الانوار 593

فصل دوم (در بیان کتابهای فارسی 593

اول عین الحیات است 593

دهم: جواب مسائل متفرقه که مسمی به مسائل هندیه است، 593

سیم: حلیه المتقین، 593

چهارم: حیات القلوب، 593

دوازدهم: رساله اوقات نوافل شبانه روزی، 594

یازدهم: رساله شکیات نماز 594

نهم: زاد المعاد، 594

هفتم: مقباس المصابیح، 594

هشتم: ربیع الاسابیع، 594

دهم: رساله دیات، 594

سیزدهم: رساله رجعت، 594

پنجم: تحفه الزائر، 594

ششم: جلاء العیون، 594

بیستم: مفاتح الغیب 595

چهاردهم: ترجمه رساله مالک اشتر 595

هفدهم: رساله جنائز 595

بیست و دویم: رساله زکاه 595

بیست و یکم: رساله مال نواصب 595

بیست و چهارم: رساله آداب تیر اندازی، 595

بیست و سیم: رساله کفارات 595

نوزدهم: رساله صغیره حج است، 595

شانزدهم: رساله بهشت و دوزخ، 595

پانزدهم: رساله اختیارات، 595

هجدهم: رساله کبیره أعمال حج و عمره، 595

سی و یکم: رساله جبر و تفویض 596

بیست و هفتم: رساله تحقیق آیه کریمه وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِکَ الْمُقَرَّبُونَ فِی جَنَّاتِ النَّعِیمِ، 596

سی و چهارم: ترجمه توحید مفضل، 596

سی ام: رساله تحقیق بد 596

بیست و پنجم: رساله نماز شب 596

سی و پنجم: ترجمه توحید حضرت امام رضا علیه السلام 596

سی و سیم: ترجمه رساله فرحه الغری، 596

بیست و ششم: رساله آداب نماز، 596

بیست و هشتم: رساله فرق میان صفات ذاتی و صفات فعلی حق تعالی، 596

بیست و نهم: رساله تعقیب مختصر نمازهای شبانه روزی 596

سی و دویم: رساله نکاح، 596

سی و هشتم: ترجمه دعای مباهله، 596

سی و ششم: ترجمه زیارت جامعه، 596

سی و هفتم: ترجمه دعاء کمیل، 596

چهل و نهم: حق الیقین، 597

چهل و ششم: مناجات، 597

چهل و سیم: ترجمه قصیده دعبل خزاعی است، 597

سی و نهم: ترجمه دعاء سمات، 597

چهلم: ترجمه جوشن صغیر، 597

چهل و یکم: ترجمه حدیث عبد اللّه بن جندب، 597

چهل و دیم: ترجمه حدیث رجاء بن ابی ضحاک، 597

چهل و چهارم: ترجمه حدیث سته أشیاء، 597

چهل و هشتم: جواب سؤالهای متفرقه، 597

چهل و پنجم: انشائی است که در وقت مراجعت از نجف اشرف و کربلاء معلی در باب اشتیاق به آن دو مکان شریف انشاء نموده است، 597

چهل و هفتم: صواعق الیهود، 597

خاتمه 598

فهرست کتاب 599

کتابخانه بالقرآن

بیست و پنج رساله فارسی صفحه 317

دوم: آن که از کلام جمعی ظاهر می شود که اگر رکنی را در نافله فراموش کند تا به رکن دیگر داخل شود،

سوم: آن که سوره در نافله اتفاقا شرط نیست،

سیزدهم: [بحث ادا و قضای اجزاء]

فصل پنجم در بیان أحکام سجده سهو و سببی چند است که به آنها واجب می شود

فائده اول در بیان موجبات سجده سهو است

اول: سخن گفتن به دو حرف یا زیاده یا یک حرف تام الفائده است که دعا و ذکر قرآن نباشد،

دوم: شک میان چهار و پنج است در نماز چهار رکعتی

سوم: آن است که تشهد اول را فراموش کند