بیست و پنج رساله فارسی صفحه 383

پس سیاری گفت: این تفاوت از جهت کبیسه است و اصحاب ما حساب کردند، و گفتند: این به حساب کبیسه درست است (1).

مؤلف گوید: حساب کبیسه که در این حدیث وارد شده است، مخالف آن حسابی است که مشهور است میان منجمان، و مشهور موافق ارصاد مشهوره حساب کبیسه به آن قاعده ایست که سابقا مذکور شد.

و قول دیگر در کبیسه هست که گفته اند در هر سه سال یک روز به جهت کبیسه زیاد کنند، و در سال سی ام دو روز تا در سی سال یازده روز شود.

و این قول متروک و مهجور است، و آن که حضرت فرموده اند یا مبتنی بر احتیاط است، یا موافق قاعده ایست که در آن زمان میان عرب معروف بوده است، چنان که صاحب قاموس گفته است:

که سال کبیسه آن سالی است که یک روز از آن را می دزدند و آن در هر چهار سال می شود (2). و قرینه اش آن است که راوی گفت اصحاب ما حساب کردند درست یافتند.

و چون احادیث بسیار وارد شده است که مدار صوم و فطر بر دیدن ماه است، شیخ طوسی رحمه اللّه این احادیث را حمل کرده است بر آن که سنت است که آن روز را روزه بدارند به قصد سنت، که اگر در واقع از ماه رمضان باشد روزه داشته باشند، چنان که روزه یوم الشک را سنت است که روزه بدارند، و اگر ظاهر شود که از ماه رمضان بوده است از روزه ماه رمضان مجزی است.

و بعضی گفته اند مقصود از این احادیث بیان قاعده حساب