بیست و پنج رساله فارسی صفحه 506

و ولی در نکاح پدر است و جد پدری، و رضای هر یک از این دو کافی است.

و اگر این هر دو فوت شده باشند رضای دختر کافی است. و اگر باکره نباشد نیز رضای زن کافی است هر چند پدر و جد داشته باشد.

و أیضا باید دانست که مشهور میان علما آن است که صیغه جمیع عقود را به قصد انشاء واقع می باید ساخت، مثلا کسی که تلفظ به لفظ «أنکحت» می نماید اگر مراد او این باشد که قبل از این کلام نکاحی واقع ساخته ام و به این کلام از آن خبر می دهم، این خبر است و به این نحو نکاح واقع نمی شود.

و اگر مراد او این باشد که به لفظ «أنکحت» نکاح را واقع می سازم این معنی انشاء است، و به این نکاح واقع می شود، و همچنین در جمیع عقود مثلفا بعت که می گوید، می باید این باشد که عقد بیع را به همین لفظ بعت واقع می سازم.

بعد از تمهید این مقدمات بدان که خالی از این نیست که یا وکیل مرد با وکیل زن صیغه می گوید، یا مرد با زن، یا وکیل مرد با زن، یا مرد با وکیل زن، و در هر صورتی با رضای ولی را رعایت می باید کرد یا نه چنانچه ولی نداشته باشد، یا اگر داشته باشد باکره نباشد، و از این مجموع هشت صورت بهم می رسد.

و اینها در صورتی است که شوهر و زن هر دو بالغ باشند، و اگر هر دو نابالغ باشند یک صورت دیگر است. و اگر مرد بالغ باشد و دختر نابالغ یا بر عکس، خالی از این نیست که یا ولی طفل با بالغ صیغه می گوید یا با وکیل بالغ، و از این پنج صورت با هشت صورت سابق سیزده صورت حاصل می شود.

اول: آن که وکیل زن با وکیل مرد صیغه گوید، و زن باکره باشد و ولی حاضر داشته باشد،

در این صورت وکیل زن احتیاطا هم از جانب زن وکیل می شود و هم از جانب پدر یا جد پدری.

پس فرض می کنیم که مرد محمد نام دارد و زن زینب، اولا وکیل زن می گوید: أنکحت موکلک محمدا موکلتی زینب علی صداق خمسین تومانا موصوفا. وکیل مرد می گوید: قبلت النکاح لموکلی محمد علی الصداق المعلوم».

پس وکیل زن می گوید به این طریق: زوجت موکلک موکلتی بالمهر المعلوم. وکیل مرد می گوید: قبلت التزویج لموکلی.

پس وکیل زن می گوید: زوجت موکلک بموکلتی علی المهر المعلوم. وکیل مرد می گوید: قبلت لموکلی علی المهر المعلوم.

پس وکیل زن می گوید: زوجت محمدا زینب علی الصداق المعین الموصوف. وکیل مرد می گوید: قبلت وکاله عن موکلی.

پس وکیل زن می گوید: أنکحت نفس موکلتی زینب وکاله عنها و عن أبیها و عن جدها من موکلک محمدا بالصداق المذکور. وکیل مرد می گوید: قبلت النکاح لموکلی بالصداق المذکور.

پس وکیل زن می گوید: زوجت بنت موکلی من موکلک بالمهر المعلوم. وکیل مرد می گوید: قبلت لموکلی.

پس وکیل زن می گوید: أنکحت زینب عن موکلک علی المهر المعلوم. وکیل مرد می گوید: قبلت لموکلی.

دوم: آن که زن و مرد صیغه گویند و زن ولی داشته باشد و باکره باشد.

زن می گوید: زوجتک نفسی علی صداق خمسین تومانا موصوفا. مرد می گوید: قبلت لنفسی علی الصداق المعلوم.

پس زن می گوید: أنکحت نفسی علی المهر المعلوم. مرد