بیست و پنج رساله فارسی صفحه 557

خواندن و تعلیم کردن بدهند حلال است، و اگر با شرط باشد احوط اجتناب است.

مسأله 163-:در بعضی مواضع پنبه دانه یا کنجد یا غیر آن می دهند و روغن می گیرند، مثلا ده من یا نه من می دهند و یک من روغن می گیرند، و همچنین هر گاه باغهای انگور را خرص می کنند به دهقان می گذارند و صد من انگور را به بیست من یا بیشتر دوشاب و مویز می گیرند اینها دغ

جواب

در اینها همه دغدغه می کنم، یا زیادتی را به عنوان جعاله به آن طرف کم واگذارند، یا جنس زیاده را به او به فروشند و در ذمه او جنس کم را از او به خرند.

مسأله 164-:خبیث به اعتقاد شما چه نوع چیز است؟

جواب

هر چیز که شارع حرام کرده، بدون این چیز دیگری را خبیث نمی فهمیم.

مسأله 165-:آب رودخانه و چشمه را به محض داخل کردن به نهر خاص اعلا فالاعلا ملک آن جماعت می شود یا نه؟ و باز در آن رعایت اعلا فالاعلا باید نمود یا کل به قدری که اخراجات کشیدن کندن نهر و غیره کشیده اند شراکت دارند؟

جواب

به تبعیت مالک شدن نهر مالک شدن آب را نیز به قدر شراکت مالک می شوند، و الاعلا فالاعلا در نهر صورت ندارد.

مسأله 166-:اراضی که در بیابانها و کوه ها هست تصرف واجبا که سبب ملک می شود به چه نحو است؟

جواب

هر گاه شخصی ازاله اسباب موانع نماید تا آثار او باقی است و قابلیت زراعت دارد ملک او است، و بعد از بر طرف شدن قابلیت زراعت حکم به ملکیت آن نمی توان کرد.