مناسک عمره مفرده با حواشی مراجع تقلید صفحه 174

ص: 187

ممکن باشد، نزدیکتر بایستد، ولی به گونه‌ای که با دیگران مزاحمت نکند.

میزان صدق خلف‌

508 797- هنگام ازدحام و غیر آن،صدق «خَلْف»، به نظر عرف است.(1)

مقصود از نماز نزد مقام‌

509 798- مقصود از نماز طواف نزد مقام، پشت مقام است و شامل دو طرف مقام نمی‌شود. (2)

موارد ازدحام و نماز در طرفین مقام‌

510 799- اگر ازدحام به گونه‌ای باشد که اگر بخواهد خلفِ مقام بایستد- به خاطر فاصله زیاد- «نزد مقام»صدق نمی‌کند، (3) باید نماز را در یکی از دو طرف مقام « (4)که «نزد مقام»،صدق کند، به‌جا آورد.

1- آیة اللَّه مکارم: به هنگام ازدحام مانعی ندارد.

آیة اللَّه سیستانی، آیة اللَّه فاضل: اگر نتواند پشت مقام و نزدیک آن نماز بخواند، احتیاطاً هم در یکی از دو طرف مقام و هم پشت مقام و دور از آن نماز بخواند.

2- آیة اللَّه بهجت: به احتیاط مذکور در مسأله 796 مراجعه شود.

آیة اللَّه مکارم: مگر این‌که نتواند پشت مقام انجام دهد.

3- آیة اللَّه خامنه‌ای: کافی است در هر نقطه‌ای که خلفصدق کند گرچه از مقام دور باشد.

آیة اللَّه نوری: در هر نقطه‌ای از مسجدالحرام نماز طواف را بخواند مجزی است هر چندبهتر است که نسبت به مقام حضرت ابراهیم، الأقرب فالأقرب را مراعات کند.

4- آیة اللَّه بهجت: درصورت عدم تمکّن و بُعد مفرط، در یکی از دو جانب آن بجا آورد.

آیة اللَّه تبریزی: نماز باید پشت مقام باشد و در نزدیکی آن و درصورت عدم تمکّن از نزدیکی مقام، با مراعات الأقرب فالاقرب به مقام بنا بر احتیاط، پشت مقام می‌تواند بجاآورد.

آیة اللَّه خویی: درصورت عدم تمکّن از نماز نزدیک مقام، می‌تواند با رعایت الأقرب فالأقرب دورتر نماز بخواند ولی به هر حال باید پشت مقام باشد. المسائل الشرعیه، ج 1،ص 325.

آیة اللَّه سیستانی: و اگر نتواند پشت مقام و نزدیک به آن بجا آورد، احتیاط واجب آن است که هم آن را در نزدیکی‌اش؛ چه در سمت راست باشد و یا چپ، و هم دور از آن ولی پشت مقام بجا آورد و اگر نتواند آن دو را بجا آورد، هر کدام که ممکن است انجام دهد و اگر نتواند هیچکدام را انجام دهد، در هر جای مسجد که شده انجام دهد و بنابر احتیاط مستحب رعایت کند هرچه به مقام نزدیکتر باشد و اگر پس از آن، تا زمانی که وقت سعی تنگ شود توانست نزدیک به مقام و پشت آن نماز را اعاده کند، احتیاط مستحب اعاده آن است. مناسک،ص 245.