توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید - جلد 2 صفحه 137

ص: 137

که هر دو چیز یک نوع منفعت داشته باشند؛ مثلًا هر دو گوسفند شیرده باشند احتیاط لازم آن است که زکات آن را بدهد.

(مکارم ): مسأله اگر پیش از تمام شدن ماه یازدهم حیوان را با چیز دیگر عوض کند زکات بر او واجب نیست ، ولی اگر آن حیوانات را با گاو و گوسفند و شتر دیگری عوض کند، مثلًا چهل گوسفند بدهد و چهل گوسفند دیگر بگیرد احتیاط واجب آن است که زکات آن را بپردازد.

[مسأله 1924]

مسأله 1924 کسی که باید زکات گاو و گوسفند و شتر را بدهد، اگر زکات آنها را از مال دیگرش بدهد، تا وقتی شماره آنها از نصاب کم نشده ، همه ساله باید زکات را بدهد (1) و اگر از خود آنها بدهد و از نصاب اوّل کمتر شوند، زکات بر او واجب نیست مثلًا کسی که چهل گوسفند دارد، اگر از مال دیگرش زکات آنها را بدهد تا وقتی که گوسفندهای او از چهل کم نشده ، همه ساله باید یک گوسفند بدهد و اگر از خود آنها بدهد تا وقتی به چهل نرسیده ، زکات بر او واجب نیست . این مسأله ، در رساله آیت اللّه (بهجت ) نیست (1) (مکارم ): و هرگاه از نصاب افتاد دیگر زکات واجب نیست . [پایان مسأله ]

مسأله اختصاصی زکات مال تجارت

(سیستانی ): مسأله مالی را که انسان به عقد معاوضه مالک می شود و برای تجارت و منفعت بردن نگاه می دارد باید بنا بر احتیاط واجب با چند شرط زکات آن را بدهد و آن یک چهلم است : 1 مالک بالغ و عاقل باشد. 2 مال حدّ اقل ّ به اندازه 15 مثقال طلای مسکوک یا 105 مثقال نقره مسکوک قیمت داشته باشد. 3 یک سال از وقتی که قصد منفعت بردن کرده است بر آن مال گذشته باشد. 4 قصد منفعت بُردن در تمام سال باقی باشد پس اگر در میان سال از آن قصد منصرف شود و مثلًا قصد صرف آن را در مؤونه نماید، زکات آن واجب نیست . 5 مالک بتواند در تمام سال در آن تصرّف کند. 6 در تمام سال به مقدار سرمایه یا بیشتر از آن ، خریدار داشته باشد، پس اگر در قسمتی از سال به مقدار سرمایه ، خریدار نداشته باشد، واجب نیست زکات آن را بدهد.

مصرف زکات

[مسأله 1925]

مسأله 1925 انسان می تواند زکات را در هشت مورد مصرف کند (1): اوّل : فقیر و آن کسی است که مخارج سال خود و عیالاتش را (2) ندارد (3) و کسی که صنعت یا ملک یا سرمایه ای دارد که می تواند مخارج سال خود را بگذراند (4) فقیر نیست . دوم : مسکین و آن کسی است که از فقیر سخت تر می گذراند (5) سوم : کسی که از طرف امام علیه السلام یا نایب امام مأمور است که زکات را جمع و نگهداری نماید و به حساب آن رسیدگی کند و آن را به امام علیه السلام یا نایب امام یا فقرا برساند (6) چهارم : کافرهایی که اگر زکات به آنان بدهد به دین اسلام مایل می شوند، یا در جنگ (7) به مسلمانان کمک می کنند (8) پنجم : خریداری بنده ها و آزاد کردن آنان (9). ششم : بدهکاری که نمی تواند قرض خود را بدهد (10) هفتم : سبیل اللّه ، یعنی کاری که مانند ساختن مسجد (11) منفعت عمومی دینی دارد، یا مثل