توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید - جلد 2 صفحه 176

ص: 176

(1) (مکارم ): و مستحب ّ است اهل علم و فضل را اگر نیازی داشته باشند بر غیر آنها مقدم بشمارد. [پایان مسأله ] (سیستانی ): مسأله مستحب ّ است در دادن زکات فطره ، خویشان و همسایگان فقیر خود را بر دیگران مقدّم دارد، و سزاوار است که اهل علم و دین و فضل را بر دیگران نیز مقدم دارد.

[مسأله 2022]

مسأله 2022 اگر انسان به خیال این که کسی فقیر است به او فطره بدهد و بعد بفهمد فقیر نبوده چنانچه مالی را که به او داده از بین نرفته باشد، می تواند پس بگیرد (1) و به مستحق ّ بدهد و اگر نتواند بگیرد، باید از مال خودش فطره را (2) بدهد و اگر از بین رفته باشد، در صورتی که گیرنده فطره می دانسته ( یا احتمال می داده (3)) آنچه را گرفته فطره است ، باید عوض آن را بدهد و الّا، دادن عوض بر او واجب نیست و انسان باید دوباره فطره را بدهد (4) این مسأله ، در رساله آیت اللّه (بهجت ) نیست (1) (گلپایگانی )، (خوئی )، (تبریزی )، (صافی )، (سیستانی ): باید پس بگیرد .. (2) (سیستانی ): عوض فطره را .. (3) [قسمت داخل پرانتز در رساله آیات عظام : (گلپایگانی )، (خوئی )، (اراکی )، (سیستانی )، (تبریزی ) و (صافی ) نیست ] (4) (سیستانی ): باید عوض فطره را بدهد.

(فاضل ): مسأله اگر با اعتقاد این که کسی فقیر است به او فطره بدهد و بعد معلوم شود فقیر نبوده ، یا از روی ندانستن مسأله به کسی که فقیر نیست فطره بدهد، چنانچه مالی را که به او داده از بین نرفته باشد می تواند پس بگیرد و به مستحق ّ بدهد و اگر از بین رفته هرگاه کسی که آن چیز را گرفته می دانسته یا احتمال می داده که فطره است باید عوض آن را بدهد تا به مستحق ّ برسانند، ولی اگر به غیر عنوان فطره داده نمی تواند چیزی از او بگیرد و چنانچه در تشخیص مستحق ّ کوتاهی نکرده باشد مثلًا بیّنه شرعیه گواهی بر فقر او داده باشد لازم نیست دوباره از مال خود فطره بپردازد.

(مکارم ): مسأله هرگاه به گمان این که کسی فقیر است به او فطره دهند و بعد معلوم شود فقیر نبوده ، می تواند آن مال را پس بگیرد و به مستحق ّ بدهد و اگر پس نگیرد باید از مال خودش فطره را بدهد و اگر از بین رفته باشد، در صورتی که گیرنده فطره می دانسته آنچه را گرفته زکات فطره است ، باید عوض آن را بدهد و در غیر این صورت عوض بر او واجب نیست و اگر دهنده فطره در تحقیق حال فقیر کوتاهی نکرده باشد بر او هم چیزی نیست .

(زنجانی ): مسأله اگر انسان به خیال این که کسی از مصارف زکات فطره مثلًا فقیر است به او فطره بدهد و بعد بفهمد که از مصارف زکات فطره نبوده ، مثلًا فقیر نمی باشد، در مسأله همان تفصیلاتی است که در مسأله [1936] درباره زکات اموال گفته شد.

[مسأله 2023]

مسأله 2023 اگر کسی بگوید فقیرم ، نمی شود به او فطره داد مگر آن که اطمینان پیدا کند ( یا از ظاهر حالش گمان پیدا شود (1) که فقیر است یا انسان بداند که قبلًا فقیر بوده است (2). این مسأله ، در رساله آیت اللّه (بهجت ) نیست (1) [قسمت داخل پرانتز در رساله آیات عظام : (نوری ) و (فاضل ) نیست ]