توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید - جلد 2 صفحه 183

ص: 183

مهمتر است انجام دهد ..

(اراکی )، (گلپایگانی ): مجبور نشود کار حرامی را انجام دهد .. (5) (گلپایگانی ): پس اگر مثلًا مجبور باشد از راه غصبی برود و راه دیگری هم نباشد نباید حج ّ برود ..

(سیستانی ): ولی اگر در این حال به حج ّ برود، گرچه گناه کرده ، امّا حجّش صحیح است ..

(زنجانی ): سوم : به واسطه رفتن به حج ّ مجبور نشود که کار حرامی را ( که اهمیتش در شرع به اندازه حج ّ یا بیشتر از حج ّ است ) انجام دهد یا عمل واجبی را ( که به اندازه حج ّ یا مهمتر از حج ّ است ) ترک نماید؛ بلی در صورتی که عمل واجب را ترک نموده یا عمل حرام را مرتکب شود با داشتن شرایط دیگر حج ّ بر او واجب می باشد .. (6) (فاضل ): و نیز مالی که بتواند بلیط سفر یا وسیله سفر را تهیّه کند داشته باشد. [پایان مورد اوّل ] (7) (گلپایگانی )، (خوئی )، (صافی )، (تبریزی )، (سیستانی )، (زنجانی ): اوّل : آن که توشه راه و مرکب سواری ( (سیستانی ): در صورت احتیاج به آن ) یا مالی که بتواند آنها را تهیّه کند داشته باشد .. (8) (سیستانی ): بدون مشقّت زیاد بتواند مکّه رود و حج ّ را بجا آورد. و این شرط، در وجوب مباشرت حج ّ معتبر است و کسی که توانایی مالی دارد ولی قدرت بدنی مباشرت ندارد، یا مباشرت برای او حرجی است و امید بهبودی ندارد، باید نایب بگیرد ..

(بهجت ): دوم : داشتن توانایی جسمی ، جهت انجام اعمال حج ّ ..

(زنجانی ): دوم : توانایی بدنی داشته باشد، یعنی از نظر شرایط جسمی توانائی آن را داشته باشد که مکّه رود و حج ّ را بجا آورد .. (9) (زنجانی ): مالی را که بردن آن مشقّت شدید برای او ایجاد می کند ببرند ..

(فاضل ): اگر راه بسته است یا انسان بترسد که در راه جان او از بین برود .. (10) (خوئی )، (گلپایگانی )، (صافی ) و (تبریزی ): اگر چه دورتر باشد، باید از آن راه برود ..

(سیستانی ): اگر چه دورتر باشد، باید از آن راه برود مگر آن که آن راه آنقدر دورتر و غیر معمولی باشد که بگویند راه حج ّ بسته است ..

(زنجانی ): در صورتی که مشقّت شدید نداشته باشد، حج ّ بر او واجب می گردد .. (11) (سیستانی ): چهارم : تمکّن از سایر جهات داشته باشد، که به قدر .. (12) (بهجت ): چهارم : داشتن وقت ِ کافی برای رسیدن به مکه و انجام اعمال حج ّ ..

(زنجانی ): چهارم : به مقدار بجا آوردن حج ّ وقت داشته باشد .. (13) (سیستانی ): یا ترک انفاق بر آنان ، برای او حرجی است ، داشته باشد. [پایان مورد پنجم ] (14) (بهجت ): پنجم : داشتن مخارج عائله تا برگشت ، هر چند واجب النفقه او نباشند ولی مردم تأمین مخارج آنها را لازم بدانند ..

(زنجانی ): پنجم : انجام حج ّ موجب اختلال در تأمین اقتصادی زندگی خود یا کسانی که شرعاً یا عرفاً خرجی آنها بر او واجب است ، نگردد .. (15) (سیستانی ): یعنی این طور نباشد که بواسطه مخارج حج ّ پس از برگشتن مجبور شود به زحمت زندگی کند.