توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید - جلد 2 صفحه 184

ص: 184

(16) (فاضل ): و اگر کسی که آنچه دارد در راه حج ّ خرج کند زندگی او قبل و بعد از حج ّ فرق نکند، حج ّ بر او واجب است پس کسانی که زندگیشان از طریق وجوهات شرعیه تأمین می شود و حج ّ رفتن وضع زندگی آنها را مختل نمی کند اگر به اندازه حج ّ مالی داشته باشند حج ّ بر آنها واجب می شود.

(زنجانی ): ششم : انجام حج ّ موجب اختلال در سائر جهات زندگی او نگردد، مثلًا کسی که می ترسد با رفتن حج ّ زندگی او به جدائی کشیده شود حج ّ بر او واجب نیست .

(بهجت ): ششم : داشتن مال یا کسب و کاری که بعد از بازگشت بتواند با آن زندگی کند و به زحمت نیفتد «رجوع به کفایت ».

(مکارم ): مسأله حج ّ یعنی زیارت خانه خدا و انجام اعمالی که آنها را مناسک حج ّ می نامند و در تمام عمر یک بار بر همه کسانی که دارای شرایط زیر باشند واجب است : 1 بالغ بودن . 2 عاقل بودن . 3 با انجام حج ّ، عمل واجب دیگری که مهمتر از حج ّ است ترک نشود یا کار حرامی که اهمیتش در شرع بیشتر است بجا نیاورد 4 مستطیع بودن و آن به چند چیز حاصل می شود: 1 داشتن زاد و توشه راه و آنچه در سفرش به آن محتاج است و مرکب سواری مورد نیاز، یا مالی که بتواند به وسیله آن ، اینها را به دست آورد. 2 نبودن مانعی در راه و عدم وجود ترس از خطر و ضرر بر جان و عِرض و مال خویش ، که اگر راه بسته است یا ترس از خطری وجود دارد حج ّ بر او واجب نیست ، ولی اگر راه دیگری دارد هر چند دورتر است لازم است از آن راه به حج ّ رود. 3 توانایی جسمانی بر انجام ِ مناسک حج ّ. 4 داشتن ِ وقت ِ کافی برای رسیدن به مکه و انجام مناسک . 5 داشتن ِ مخارج ِ کسانی که خرج آنها بر او شرعاً یا عرفاً لازم است . 6 داشتن ِ مال یا کسب و کاری که بعد از بازگشت بتواند با آن زندگی کند.

[مسأله 2037]

مسأله 2037 کسی که بدون خانه ملکی رفع احتیاجش نمی شود (1) وقتی حج ّ بر او واجب است که پول خانه را هم داشته باشد (2) (1) (تبریزی ): یعنی به زحمت می افتد .. (سیستانی ): بدون خانه ملکی ، در حرج واقع می شود ..

(زنجانی ): چنانچه انجام حج ّ مانع تهیه خانه ملکی گردد، مستطیع نمی باشد. (2) (مکارم ): ولی اگر با خانه اجاره ای یا وقفی و مانند آن می تواند زندگی کند مستطیع است .

(اراکی ): مسأله نداشتن خانه ملکی مانع از وجوب حج ّ نیست مگر آن که به واسطه نداشتن خانه ملکی به حرج و مشقّت شخصی بیفتد.

[مسأله 2038]

مسأله 2038 زنی که می تواند مکه برود، اگر بعد از برگشتن از خودش مال نداشته باشد و شوهرش هم مثلًا فقیر باشد و خرجی او را ندهد و ناچار شود که به سختی زندگی کند، حج ّ بر او واجب نیست . این مسأله ، در رساله آیت اللّه (بهجت ) نیست (مکارم ): مسأله هرگاه زن مالی دارد که می تواند با آن حج ّ برود ولی بعد از بازگشت نه شوهرش قادر بر تأمین زندگی اوست و نه خودش ، حج ّ بر او واجب نمی شود.