توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید - جلد 2 صفحه 192

ص: 192

یاد بگیرد [1] چنانچه از حضرت صادق علیه السلام روایت شده : [2] کسی که می خواهد خرید و فروش کند، باید احکام آن را یاد بگیرد و اگر پیش از یاد گرفتن احکام آن خرید و فروش کند، بواسطه معامله های باطل و شبهه ناک به هلاکت می افتد. چهار چیز در خرید و فروش مستحب ّ است : [3] اوّل : آن که در قیمت جنس بین مشتریهای مسلمان فرق نگذارد. دوم : آن که در قیمت جنس سختگیری نکند. [4] سوم : آن که چیزی را که می فروشد زیادتر بدهد و آنچه را که می خرد کمتر بگیرد. چهارم : آن که کسی که با او معامله کرده ، اگر پشیمان شود و از او تقاضا کند که معامله را به هم بزند، برای به هم زدن معامله حاضر شود.

(مکارم ): مسأله بر هر مسلمانی واجب است احکام معاملات را به مقداری که معمولًا مورد احتیاج اوست یاد بگیرد و بر علما واجب است این احکام را به مردم بیاموزند. مستحب ّ است فروشنده میان مشتریها در قیمت جنس فرق نگذارد و سختگیری نکند، قسم نخورد و اگر مشتری پشیمان شده و از او تقاضای فسخ معامله را کند، بپذیرد.

[مسأله 2052]

مسأله 2052 اگر انسان نداند (1) معامله ای که کرده صحیح است یا باطل (2) نمی تواند در مالی که گرفته تصرّف نماید (3) ولی چنانچه در موقع معامله ، احکام آن را می دانسته و بعد از معامله شک کند، تصرّف او اشکال ندارد و معامله صحیح است . این مسأله ، در رساله آیت اللّه (بهجت ) نیست (1) (خوئی )، (گلپایگانی )، (تبریزی )، (صافی )، (سیستانی ): اگر انسان برای ندانستن مسأله نداند .. (2) (سیستانی ): نه در مالی که گرفته است می تواند تصرّف نماید و نه در مالی که تحویل داده است ، بلکه باید مسأله را یاد بگیرد یا احتیاط کند هر چند با مصالحه باشد، ولی اگر بداند طرف راضی به تصرّف در آن است ، هر چند معامله باطل باشد، تصرّف جایز است . (3) (گلپایگانی )، (خوئی )، (صافی )، (تبریزی ): بقیّه مسأله ذکر نشده .

[1] ( من سیستانی

): بلکه چنانچه به واسطه یاد نگرفتن در معرض ارتکاب حرام یا ترک واجبی باشد، یاد گرفتن لازم است ..

( من زنجانی

): بر شخص کاسب لازم است احکام خرید و فروش را در موارد محل ّ ابتلاء یاد بگیرد، تا در اثر ندانستن احکام ، به حرام گرفتار نشود ..

[2] ( من تبریزی

): حضرت صادق علیه السلام فرمودند: ..

[3] ( من زنجانی

): کارهایی در خرید و فروش مستحب ّ است از جمله : ..

[4] ( من سیستانی

): چند چیز در خرید و فروش مستحب ّ شمرده شده است : اوّل : آن که در قیمت جنس بین مشتریها فرق نگذارد مگر به لحاظ فقر و مانند آن دوم : آن که در ابتدای نشستن برای تجارت ، شهادتین را بگوید و هنگام معامله تکبیر بگوید ..

[موارد اوّل و سوّم در رساله آیت اللّه ( من زنجانی

) نیست ]