توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید - جلد 2 صفحه 214

ص: 214

(2) (نوری ): یا در حال بلوغ ، سفیه نباشند ..

(اراکی )، (گلپایگانی )، (خوئی )، (تبریزی )، (سیستانی )، (صافی ): سوم : آن که سفیه نباشند یعنی مال خود را در کارهای ( (گلپایگانی )، (صافی ): بیخود و) بیهوده مصرف نکنند ..

(فاضل ): سوم : سفیه نباشند و نیز از تصرّف در اموالشان جهت افلاس ، توسط مجتهد جامع الشرایط منع نشده باشند ..

(مکارم ): [سوم :] ممنوع التصرف در اموال نبودن (مانند کسانی که به خاطر ورشکستگی ، از طرف حاکم شرع از تصرّف در اموالشان جلوگیری شده اند) .. (3) [قسمت داخل پرانتز در رساله آیات عظام : (خوئی )، (سیستانی ) و (تبریزی ) نیست ] (4) (گلپایگانی )، (صافی ): ششم : جنس و عوضی را که می دهند مالک باشند یا ولایت بر او یا وکالت از طرف او داشته باشند و احکام اینها در مسائل آینده گفته می شود.

(مکارم ): ششم : آن که جنسی را که خرید و فروش می کنند ملک آنها باشد یا از طرف مالک وکیل بوده ، یا ولی ّ صغیر باشند.

(زنجانی ): مسأله فروشنده و خریدار باید چند شرط داشته باشند: اوّل : آن که ممیّز باشند. دوم : آن که عاقل باشند. سوم : آن که قصد خرید و فروش داشته باشند، پس اگر مثلًا به شوخی بگوید مال خود را فروختم ، معامله باطل است . چهارم : آن که جنس و عوض را که می دهند مالک یا در حکم مالک (مانند ولی ّ و وکیل ) باشند. پنجم : آن که بالغ باشند. ششم : آن که از کسانی که نمی توانند در مال خود تصرّف کنند و در فصل مستقلی خواهد آمد نباشند. هفتم : آن که کسی آنها را مجبور نکرده باشد. این شرط و دو شرط پیشین ، در معامله با مال خود لازم است ، ولی اگر کسی مال دیگری را با اجازه او معامله کند، لازم نیست این سه شرط را دارا باشد. شرایط بالا در اکثر معامله های دیگر ( غیر از خرید و فروش ) نیز شرط می باشد و احکام آنها در مسائل آینده گفته خواهد شد.

[مسأله 2082]

مسأله 2082 معامله با بچه نا بالغ باطل است ، اگر چه پدر یا جدّ (1) آن بچه به او اجازه داده باشند که معامله کند، (ولی اگر بچه ممیز باشد (2) و چیز کم قیمتی را که معامله آن برای بچه ها متعارف است معامله کند اشکال ندارد (3) و نیز اگر طفل (4) وسیله باشد که پول را به فروشنده بدهد و جنس را به خریدار برساند (5) یا جنس را به خریدار بدهد و پول را به فروشنده برساند (6) چون واقعاً دو نفر بالغ با یکدیگر معامله کرده اند معامله صحیح است ولی باید فروشنده و خریدار یقین (7) داشته باشند که طفل جنس و پول را به صاحب آن می رساند (8) (1) (اراکی ): جدّ پدری .. (2) (اراکی ): اگر بچه ، وسیله باشد .. (3) (خوئی )، (تبریزی )، (سیستانی ): معامله با بچه نابالغ که مستقل در معامله باشد باطل است ، ( (سیستانی ): مگر در چیزهای کم قیمتی که معامله با بچه ممیز نابالغ در آنها معمول باشد و) امّا اگر معامله با ولی ّ باشد و بچه نابالغ ممیز فقط صیغه معامله را جاری سازد، معامله ( (سیستانی ): در هر صورت ) صحیح است ، بلکه اگر جنس یا پول مال دیگری باشد، و آن بچه وکالتاً از صاحبش آن مال را بفروشد و یا به آن پول چیزی بخرد، ظاهر این است که معامله