توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید - جلد 2 صفحه 219

ص: 219

شرایط جنس و عوض آن

[مسأله 2090]

اشاره

مسأله 2090 جنسی که می فروشند و چیزی که عوض آن می گیرند پنج شرط دارد (1): اوّل : آنکه مقدار آن با وزن یا پیمانه یا شماره و مانند اینها معلوم باشد. دوم : آن که بتوانند آن را تحویل دهند، بنا بر این فروختن اسبی که فرار کرده صحیح نیست (2) ولی اگر بنده ای (3) را که فرار کرده با چیزی که می تواند تحویل دهد مثلًا با یک فرش بفروشد، اگر چه آن بنده (4) پیدا نشود، معامله صحیح است (5) و در غیر بنده مشکل است (6). سوم : خصوصیاتی را که در جنس و عوض هست و بواسطه آنها میل مردم به معامله فرق می کند معین نماید (7) چهارم : کسی در جنس ، یا در عوض آن حقّی (8) نداشته باشد، پس مالی را که انسان پیش کسی گرو گذاشته ، بدون اجازه او نمی تواند بفروشد. (9) پنجم : آن که بنا بر احتیاط خودِ جنس را بفروشد نه منفعت آن را اگر چه جایز بودن خالی از قوّت نیست ، پس اگر مثلًا منفعت یک ساله خانه را بفروشد صحیح است و (10) چنانچه خریدار به جای پول ، منفعت ملک خود را بدهد، مثلًا فرشی را از کسی بخرد و عوض آن منفعت یک ساله خانه خود را به او واگذار کند اشکال ندارد. و احکام اینها در مسائل آینده گفته خواهد شد. (1) (مکارم ): چند شرط دارد .. (2) (بهجت )، (نوری ): [پایان شرط دوم ] (3) (گلپایگانی )، (خوئی )، (تبریزی )، (صافی ): اگر اسبی .. (4) (خوئی )، (گلپایگانی )، (صافی )، (تبریزی ): اگر چه آن اسب .. (5) (خوئی )، (گلپایگانی )، (تبریزی )، (صافی ): [پایان شرط دوم ] (6) (فاضل ): امّا اگر بنده فراری را برای آزاد کردن خریداری کند معامله صحیح است و نیاز به ضمیمه ندارد ..

(مکارم ): دوم : توانایی بر تحویل آن را داشته باشند، بنا بر این فروختن حیوانی که فرار کرده ، صحیح نیست ، حتّی اگر چیزی را به آن ضمیمه کنند (بنا بر احتیاط) ..

(سیستانی ): دوم : آن که بتواند آن را تحویل دهد، و گرنه معامله صحیح نیست ، مگر آنکه آن را با چیزی که می تواند آن را تحویل دهد بفروشد که در این صورت معامله صحیح است ؛ ولی اگر خریدار بتواند آن چیزی را که خریده به دست آورد، هر چند فروشنده قادر نباشد که آن را به او تحویل دهد، معامله صحیح است ، مثلًا اگر اسبی را که فرار کرده بفروشد و خریدار بتواند آن را پیدا کند معامله اشکال ندارد و صحیح می باشد و احتیاج به ضمیمه در این صورت نیست . (7) (سیستانی ): معلوم باشد ..

(مکارم ): سوم : صفات و خصوصیاتی را که در آنها است و در ارزش جنس و میل مردم به معامله اثر دارد معین نمایند .. (8) (اراکی ): مانند رهن .. (9) (خوئی )، (تبریزی ): چهارم : آنکه ملک طلق باشد، پس مالی را که انسان وقف کرده فروش آن جایز نیست مگر در چند مورد که خواهد آمد ..

(بهجت ): چهارم : مال در رهن یا گرو نباشد مگر اینکه از مالک آن ، اجازه فروش داشته باشد ..

(سیستانی ): چهارم : آنکه متعلق حق ّ دیگری نباشد، به طوری که با خارج شدن از ملک