توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید - جلد 2 صفحه 234

ص: 234

هیچ مقدار از چیزی را که قرار گذاشته اند تحویل ندهند معامله باطل است (3) (1) (زنجانی ): اگر طلا را به طلا یا نقره بفروشند، یا نقره را به طلا یا نقره بفروشند .. (2) (فاضل ): و اگر قبل از جدا شدن ثمن و مثمن را تحویل ندهند، معامله باطل است . (3) (مکارم ): و اگر فقط مقداری از آن را تحویل دهند معامله فقط به همان مقدار صحیح است و طرف مقابل می تواند معامله را فسخ کند.

(سیستانی ): و اگر بعضی از آن را تحویل دهند، نسبت به همان مقدار صحیح است .

(بهجت ): و اگر مقداری تحویل داده شد، معامله نسبت به آن مقدار صحیح و ثابت است .

[مسأله 2122]

مسأله 2122 اگر فروشنده یا خریدار، تمام چیزی را که قرار گذاشته تحویل دهد و دیگری مقداری از آن را تحویل دهد (1) و از یکدیگر جدا شوند، اگر چه معامله به آن مقدار صحیح است (2) ولی کسی که تمام مال به دست او نرسیده می تواند معامله را به هم بزند. (1) (فاضل ): اگر فروشنده یا خریدار تمام چیزی را که قرار گذاشته تحویل ندهد و تنها مقداری از آن را تحویل دهد .. (2) (بهجت ): ولی اختیار فسخ معامله برای کسی که حق ّ خود را بطور ناقص دریافت کرده ، ثابت است .

(مکارم ): رجوع کنید به ذیل مسأله 2121).

[مسأله 2123]

مسأله 2123 اگر مقداری خاک نقره معدن را به همان مقدار نقره خالص و یا مقداری خاک طلای معدن را به همان مقدار طلای خالص بفروشند، معامله باطل است (1) ولی فروختن خاک نقره به طلا و خاک طلا به نقره به هر صورت اشکال ندارد. (1) (بهجت ): بنا بر أظهر .. این مسأله ، در رساله آیت اللّه (مکارم ) نیست (اراکی )، (گلپایگانی )، (خوئی )، (تبریزی )، (صافی ): مسأله اگر خاک نقره معدن را به نقره خالص و خاک طلای معدن را به طلای خالص بفروشند معامله باطل است ولی فروختن خاک نقره به طلا و خاک طلا به نقره اشکال ندارد.

(زنجانی ): مگر معلوم باشد مقدار نقره موجود در خاک نقره با مقدار نقره خالص یا مقدار طلای موجود در خاک طلا مساوی است و اگر در جایی خاک خودش ارزش مالی داشته باشد نیز معامله صحیح است ..

(سیستانی ): مگر آنکه بداند مثلًا مقدار نقره خاک با مقدار نقره خالص مساوی می باشد ولی فروختن خاک نقره را به طلا و خاک طلا را به نقره همانطوری که سابقاً گفته شد اشکال ندارد.

مواردی که انسان می تواند معامله را به هم بزند

[مسأله 2124]

اشاره

مسأله 2124 حق ّ به هم زدن معامله را «خیار» می گویند و خریدار و فروشنده در یازده صورت (1) می توانند معامله را به هم بزنند: اوّل : آن که از مجلس معامله متفرق نشده باشند (2) و این خیار را «خیار مجلس » می گویند. دوم : آن که مغبون شده باشند «خیار غَبن » (3) (1) (گلپایگانی )، (صافی )، (زنجانی ): دوازده صورت ..