توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید - جلد 2 صفحه 349

ص: 349

احکام جُعالَه

[مسأله 2218]

اشاره

مسأله 2218 جعاله آن است که انسان قرار بگذارد در مقابل کاری که برای او انجام می دهند مال معینی بدهد (1) مثلًا بگوید هر کس گمشده مرا پیدا کند، ده تومان به او می دهم ؛ و به کسی که این قرار را می گذارد «جاعل » و به کسی که کار را انجام می دهد «عامل » می گویند. و فرق بین جعاله و این که کسی را برای کاری اجیر کنند این است که در اجاره بعد از خواندن صیغه (2) اجیر باید عمل را انجام دهد (3) و کسی هم که او را اجیر کرده اجرت را به او بدهکار می شود، ولی در جعاله ، عامل (4) می تواند مشغول عمل نشود (5) و تا عمل را انجام ندهد جاعل بدهکار نمی شود. (1) (سیستانی ): مالی بدهد .. (2) (زنجانی ): فرق بین جعاله و اجاره این است که در اجاره بعد از بستن قرارداد ..

(سیستانی ): میان جعاله و اجاره ، از جهاتی فرق است ؛ از آن جمله ، این است که در اجاره ، بعد از قرارداد .. (3) (نوری ): و حق ّ ندارد که از آن سر باز زند و عمل نکند و کسی هم که او را اجیر کرده ، بعد از انعقاد اجاره ، اجرت را به او بدهکار می شود ولی در جعاله ، پس از انعقاد جعاله ، عامل می تواند مشغول عمل نشود و تا عمل او را انجام نداده است ، جاعل بدهکار نیست و پس از انجام عمل ، بدهکار می شود. (4) (خوئی )، (فاضل )، (صافی )، (تبریزی )، (سیستانی )، (زنجانی ): اگر چه شخص معین باشد .. (5) (مکارم ): یا در وسط کار از آن دست بکشد و نیز تا کار را انجام نداده جاعل بدهکار نیست .

مسأله اختصاصی

(مکارم ): مسأله 1929 جعاله ممکن است با شخص غیر معیّن یا با شخص معیّن صورت گیرد، مثلًا بگوید: اگر طبیبی ، بیماری فرزندم را علاج کند، فلان مقدار خواهم داد و یا به غوّاصی بگوید اگر فلان جنس غرق شده مرا از دریا بیرون آوری هزار تومان به تو می دهم ؛ در هر دو صورت صحیح است .

[مسأله 2219]

مسأله 2219 جاعل باید بالغ و عاقل باشد و از روی قصد و اختیار قرار داد کند و شرعاً بتواند در مال خود تصرّف نماید (1) بنا بر این جعاله آدم سفیهی که مال خود را در کارهای بیهوده مصرف می کند (2) اگر حاکم شرع او را از عمل منع کرده باشد (3)، صحیح نیست (4) (1) (بهجت ): بقیّه مسأله ذکر نشده .