توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید - جلد 2 صفحه 354

ص: 354

احکام مُزارعَه

[مسأله 2228]

مسأله 2228 مزارعه آن است که مالک (1) با زارع به این قسم معامله کند (2) که زمین را در اختیار او بگذارد، تا زراعت کند و مقداری از حاصل آن را به مالک بدهد (3) (1) (فاضل )، (نوری ): مزارعه آن است که مالک زمین یا کسی که زمین در اختیار اوست .. (2) (سیستانی ): مزارعه آن است که مالک با زارع اتفاق ببندند .. (3) (فاضل ): تا زراعت کند و در حاصل آن ، به نسبتی که خودشان تعیین می کنند شریک باشند.

(بهجت ): مسأله مزارعه معامله ای است بین مالک و زارع بدین صورت که مالک زمین را در اختیار زارع می گذارد تا زراعت کند و در عوض ، مقداری از حاصل آن را زارع به مالک بدهد.

(مکارم ): مسأله مزارعه آن است که صاحب زمین ، زمین خود را در اختیار زارع بگذارد تا زراعت کند و سهم معینی از حاصل را به مالک دهد. قرار داد مزارعه ممکن است با صیغه لفظی باشد، مثلًا بگوید: « من این زمین را در برابر یک سوم حاصل آن برای مدّت دو سال در اختیار تو می گذارم » و زارع بگوید: «قبول کردم »، یا بدون آن که صیغه ای بخواند زمین را برای زراعت در اختیار او بگذارد و او تحویل بگیرد (البتّه گفتگوهای لازم درباره مدّت و مقدار حصّه و مانند آن باید قبلًا شده باشد).

[مسأله 2229]

مسأله 2229 مزارعه چند شرط دارد: اوّل : آن که (1) صاحب زمین به زارع بگوید زمین را (2) به تو واگذار کردم و زارع هم بگوید قبول کردم ، یا بدون این که حرفی بزنند مالک ، زمین را واگذار کند برای مزارعه و زارع تحویل بگیرد (3) دوم : صاحب زمین و زارع هر دو مکلف و عاقل باشند (4) و با قصد و اختیار خود مزارعه را انجام دهند (5) و حاکم شرع آنان را از تصرّف در اموالشان جلوگیری نکرده باشد (6) بلکه اگر در حال بالغ شدن سفیه باشند (7) اگر چه حاکم شرع جلوگیری نکرده باشد نمی توانند مزارعه را انجام دهند و این حکم در همه معاملات ، جاری است (8) سوم : همه حاصل زمین به یکی اختصاص داده نشود (9). چهارم : سهم هر کدام به طور مشاع باشد مثل نصف یا ثلث حاصل و مانند اینها و باید تعیین شده باشد، پس اگر قرار دهند حاصل یک قطعه ، مال یکی و قطعه دیگر مال دیگری صحیح نیست (10) و نیز اگر مالک بگوید در این زمین زراعت کن و هر چه می خواهی به من بده صحیح نیست (11). پنجم : مدّتی را که باید زمین در اختیار زارع باشد معین کنند و باید مدّت به قدری باشد که در آن مدّت ، به دست آمدن