توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید - جلد 2 صفحه 369

ص: 369

می گیرد و حاصل را بین ورثه میّت و مالک قسمت می کند (5) و اگر شرط کرده باشند که خود او درختها را تربیت نماید (6)، پس اگر قرار گذاشته اند که به دیگری واگذار نکند، با مردن او معامله به هم می خورد و اگر قرار نگذاشته اند (7)، مالک می تواند عقد را به هم بزند، یا راضی شود که ورثه او یا کسی که آنها اجیرش می کنند، درختها را تربیت نماید. (1) (مکارم ): در صورتی که شرط کرده باشند خودش باغداری کند معامله به هم می خورد ولی اگر چنین شرطی نکرده باشند ورثه او جانشین او می شوند. [پایان مسأله ] (2) (زنجانی ): چنانچه شرط نکرده باشند .. (سیستانی ): چنانچه در قرار داد قید و شرط نکرده باشند ..

(گلپایگانی )، (صافی ): اگر کسی که تربیت درختها به او واگذار شده بمیرد، معامله مُساقات باطل نمی شود پس اگر در عقد شرط نکرده باشند .. (3) و (4) (فاضل ): اجیر و کارگر .. (5) (نوری ): و چنانچه میّت مالی نداشته باشد مساقات به هم می خورد ..

(زنجانی ): ولی اگر قرارداد کرده باشند که خود او درختها را تربیت نماید، به گونه ای که به تربیت درختها توسط شخص دیگر اصلًا رضایت ندارد، با مردن او معامله به هم می خورد. و اگر برای کسی حق ّ به هم زدن معامله را در صورت مرگ تربیت کننده درخت قرار داده باشند، وی می تواند بر طبق حق ّ خود، معامله را به هم بزند. (6) (گلپایگانی )، (صافی ): مالک با مُردن او می تواند معامله را فسخ کند یا راضی شود که ورثه او یا کسی که آنها اجیرش می کنند درختها را تربیت نماید، بلی اگر عقد بر خصوص مُساقات به مباشرت واقع شده باشد با مردن او معامله باطل می شود.

(خوئی )، (تبریزی ): اگر قرار داد کرده باشند ( (سیستانی ): اگر در معامله قید کرده باشند) که خود او درختها را تربیت نماید، با مُردن او معامله به هم می خورد. [پایان مسأله ] (7) (اراکی ): با مردن او معامله به هم نمی خورد و .. (بهجت ): رجوع کنید به ذیل مسأله 2248)

مسائل اختصاصی

(مکارم ): مسأله 1905 باید اعمالی را که بر عهده هر کدام از دو طرف می باشد قبلًا معین کنند، مانند تعمیر قنات ، یا موتور چاه و همچنین تهیه کود و وسیله سمپاشی و غیر اینها و اگر عرف و قاعده ای در محل ّ باشد همان کافی است .

(مکارم ): مسأله 1906 اگر معلوم شود معامله مساقات باطل بوده میوه های باغ مال صاحب باغ است ، ولی باید اجرت آبیاری و کارهای دیگر را مطابق معمول به کسی که درختان را سر پرستی کرده بدهد.

(مکارم ): مسأله 1908 ممکن است طرف قرارداد در مُساقات متعدّد باشد یعنی صاحب باغ آن را در اختیار چند نفر بگذارد و با آنها قرارداد مُساقات ببندد.

[مسأله 2350]

مسأله 2250 اگر شرط کند که تمام حاصل برای مالک باشد، مُساقات باطل است ، و میوه مال مالک می باشد (1) و کسی که کار می کند نمی تواند مطالبه اجرت نماید (2) ولی اگر باطل بودن مُساقات به جهت دیگر باشد (3) مالک باید مزد آبیاری و کارهای دیگر را به مقدار معمول به کسی که درختها را تربیت کرده بدهد (4)