توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید - جلد 2 صفحه 40

ص: 40

مالک می شود و احتیاط واجب این است که به اذن ولی ّ امر باشد، و باید خمس آن را بپردازد، و اگر غیر مسلمان اخراج کند مالک نمی شود. و اگر کافر معدنی را از زمینی که در حال فتح مسلمین ، موات است اخراج کند مالک نمی شود.

3 گنج

[مسأله 1806]

مسأله 1806 گنج مالی است که در زمین یا درخت یا کوه یا دیوار پنهان باشد و کسی آن را پیدا کند و طوری باشد که به آن ، گنج بگویند. (مکارم ): مسأله «گنج » مالی است که در زیرزمین ، یا کوه ، یا دیوار، یا درون درخت پنهان کرده باشند و در عرف به آن گنج گویند.

(سیستانی ): مسأله گنج ، مالی است منقول که مخفی شده و از دسترس افراد خارج شده است و در زمین یا درخت یا کوه یا دیوار پنهان باشد و بودن ِ آن در آنجا معمول نباشد.

[مسأله 1807]

مسأله 1807 اگر انسان در زمینی که ملک کسی نیست (1) گنجی پیدا کند (2) مال خود اوست و باید خمس آن را بدهد (3) (1) (سیستانی ): یا موات است و خود او با احیاء، مالک شده است ، گنجی پیدا کند، می تواند آن را برای خود بردارد ولی باید خمس آن را بدهد. (2) (مکارم ): و مالک آن گنج به هیچ وجه شناخته نیست .. (3) (خوئی )، (صافی ): لکن در صورتی که آن گنج غیر از طلا و نقره باشد وجوب خمس در آن بنا بر احتیاط است .

(تبریزی ): اگر چه گنج غیر از طلا و نقره باشد.

[مسأله 1808]

مسأله 1808 نصاب گنج 1051 مثقال نقره یا 15 مثقال طلا است (2) یعنی اگر قیمت چیزی را که از گنج به دست می آورد (3) بعد از کم کردن مخارجی که برای آن کرده به 105 مثقال نقره یا 15 مثقال طلا برسد (4) باید خمس آن را بدهد. (1) (فاضل )، (نوری ): بنا بر احتیاط .. (2) (اراکی ): نصاب گنج 15 مثقال طلاست .. (3) (مکارم ): به این مقدار برسد خمس آن واجب است ، امّا اگر کمتر از آن باشد خمس آن واجب نیست و اگر قیمت آن به پانزده مثقال طلا نرسد ولی به 105 مثقال نقره برسد باز خمس آن واجب است و همچنین عکس آن . [و] هرگاه برای استخراج گنج ، مخارجی کرده ، مقدار آن را کم می کند و خمس بقیّه را می دهد.

(بهجت ): بعد از کم کردن هزینه اخراج به 105 مثقال نقره سکه دار یا 15 مثقال طلای سکه دار برسد باید خمس آن را بدهد و در تعلّق ِ خمس به گنج نیز گذشتن ِ سال معتبر نیست . (4) (اراکی ): به 15 مثقال طلا برسد ..